آرشیو اینترنت (Internet Archive) یک کتابخانه دیجیتال غیرانتفاعی است که منابعی مانند کتاب‌ها، فیلم‌ها، موسیقی‌ها، نرم‌افزارها، و آرشیو وب‌سایت‌ها را به‌طور رایگان در دسترس عموم قرار می‌دهد. هدف این سازمان، حفظ و ذخیرهٔ داده‌ها برای نسل‌های آینده و همچنین فراهم کردن دسترسی به تاریخ و فرهنگ اینترنت است. این سامانه برای حفظ منابع دیجیتال در سال ۱۹۹۶ توسط بروس ترنک تأسیس شد و دفتر مرکزی آن در سانفرانسیسکو، کالیفرنیا قرار دارد.
ماموریت و اهداف
آرشیو اینترنت برای حفاظت از دانش بشری و منابع دیجیتال طراحی شده است. هدف آن اطمینان از این است که این منابع در دسترس عموم باقی بمانند و در دسترس آیندگان قرار بگیرند. این ماموریت شامل حفظ و ذخیرهٔ وب‌سایت‌ها و منابع مختلف دیجیتالی است که در اینترنت تولید می‌شوند و ممکن است در معرض حذف یا تغییر باشند.
خدمات و امکانات
آرشیو اینترنت خدمات مختلفی را برای کاربران فراهم می‌کند. این خدمات شامل بخش‌های زیر است:
الف) Wayback Machine
ماشین زمان (Wayback Machine) یکی از معروف‌ترین ابزارهای آرشیو اینترنت است که امکان دسترسی به نسخه‌های قدیمی وب‌سایت‌ها را فراهم می‌کند. کاربران با وارد کردن آدرس یک وب‌سایت می‌توانند نسخه‌های قدیمی آن را که در بازه‌های زمانی مختلف آرشیو شده‌اند، مشاهده کنند. این ویژگی به کاربران کمک می‌کند تا تغییرات و تحولات وب‌سایت‌ها را در طول زمان بررسی کنند. این ابزار به‌خصوص برای محققان، ژورنالیست‌ها، و علاقه‌مندان به تاریخ اینترنت بسیار مفید است.
ب) آرشیو کتاب‌ها و متون
آرشیو اینترنت هزاران کتاب دیجیتال را در دسته‌بندی‌های مختلف گردآوری کرده است که شامل ادبیات، علمی، تاریخی، و موضوعات دیگر می‌شود. بیشتر این کتاب‌ها به‌طور رایگان در دسترس هستند و کاربر می‌تواند آن‌ها را دانلود یا مطالعه کند. بخشی از این کتاب‌ها از منابع فیزیکی قدیمی دیجیتالی‌سازی شده‌اند و به کاربران این امکان را می‌دهند تا به آثاری که ممکن است در بازار فیزیکی در دسترس نباشند، دسترسی پیدا کنند.
پ) آرشیو فیلم‌ها و ویدئوها
در این بخش، آرشیو اینترنت انواع ویدئوها از جمله فیلم‌های سینمایی قدیمی، مستندها، فیلم‌های آموزشی، و ویدئوهای عام‌المنفعه را جمع‌آوری کرده است. برخی از این فیلم‌ها حق نشرشان منقضی شده و به‌طور رایگان در دسترس قرار گرفته‌اند. کاربران می‌توانند ویدئوها را به‌صورت آنلاین تماشا کنند یا آن‌ها را دانلود نمایند.
ت) آرشیو موسیقی و صداها
بخش موسیقی و صداهای آرشیو اینترنت، شامل فایل‌های صوتی مختلفی مانند سخنرانی‌ها، و موسیقی‌های عمومی است که به‌طور رایگان در دسترس کاربران قرار دارد. این بخش برای علاقه‌مندان به موسیقی و محققان حوزه موسیقی منبع ارزشمندی محسوب می‌شود.
ث) آرشیو نرم‌افزارها
یکی از بخش‌های منحصربه‌فرد این پلتفرم، آرشیو نرم‌افزارها است که برنامه‌ها و بازی‌های کامپیوتری قدیمی را حفظ و ذخیره کرده است. این بخش برای علاقه‌مندان به تاریخ فناوری و همچنین کسانی که به بازی‌ها و نرم‌افزارهای نوستالژیک علاقه دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد. برخی از این نرم‌افزارها قابل اجرا به‌صورت آنلاین هستند.
ج) آرشیو رسانه‌ها و نشریات
آرشیو اینترنت همچنین مجموعه‌ای از نشریات و مجلات دیجیتال و همچنین منابع خبری دارد که به‌ویژه برای محققان و خبرنگاران منبع باارزشی محسوب می‌شود. این آرشیو شامل نسخه‌های قدیمی روزنامه‌ها، مجلات، و منابع خبری است.
کاربردها و مزایای آرشیو اینترنت
آرشیو اینترنت به‌دلیل حجم گسترده اطلاعات و منابعی که در اختیار دارد، کاربردهای گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف دارد:
- برای محققان و دانشجویان: این سایت منابع پژوهشی فراوانی دارد که می‌تواند در تحقیقات علمی و تاریخی کمک‌کننده باشد.
- برای ژورنالیست‌ها و فعالان رسانه: از آنجا که Wayback Machine نسخه‌های قدیمی وب‌سایت‌ها را حفظ می‌کند، ژورنالیست‌ها می‌توانند از این منبع برای بررسی تغییرات در اطلاعات عمومی و مطالب منتشر شده استفاده کنند.
- برای علاقه‌مندان به تاریخ فناوری و اینترنت: این سایت به کاربران اجازه می‌دهد تا با استفاده از منابع دیجیتالی به تاریخ و پیشرفت اینترنت نگاهی بیندازند.
چالش‌ها و مسائل حقوقی
آرشیو اینترنت با چالش‌های مختلفی روبه‌روست، به‌ویژه در حوزه حقوق نشر و حفظ حریم خصوصی. از آنجا که این پلتفرم شامل محتواهای قدیمی است که ممکن است همچنان حقوق نشرشان پابرجا باشد، ممکن است با مشکلات حقوقی مواجه شود. آرشیو اینترنت تلاش می‌کند با مالکان محتوا و نویسندگان همکاری کند و سیاست‌هایی برای حذف محتواها به درخواست مالکین حقوق نشر ارائه کرده است.
جمع‌بندی
آرشیو اینترنت منبعی بزرگ و ارزشمند است که با هدف حفظ و نگهداری از اطلاعات دیجیتال و ارائه آن‌ها به صورت رایگان، خدمت بزرگی به جامعه علمی، فرهنگی، و فناوری کرده است. این پلتفرم با ابزارهای متعدد خود، دسترسی آسان به منابع مختلف اینترنتی و تاریخی را فراهم می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که به نسخه‌های پیشین وب‌سایت‌ها، فیلم‌ها، کتاب‌ها، و منابع دیگر دسترسی پیدا کنند.
این پایگاه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های دیجیتال جهان شناخته می‌شود و به دلیل طیف وسیع منابع خود، مکانی ایده‌آل برای محققان و علاقه‌مندان به فرهنگ دیجیتال محسوب می‌شود.
برای مشاهده دیگر راهیاب‌های پژوهش اینجا را بزنید.