علم فقه چگونه می‌تواند پاسخگوی نیازهای نوظهور باشد
با توجه به سرعت رشد نیازها و تنوع آنها در عصر حاضر، تحقیقات اسلامی به خصوص در علم فقه باید بتواند پابه‌پای گسترش مسائل و نیازهای نوظهور، حرکت کند. بخش مهمی از رسالت تفقه، بایستی مصروفِ تحقیقات علم فقه دربارۀ هزاران آموزۀ عملی اسلام و کشف پاسخ‌های آن به نیازهای امروز در زندگی بشر شود.
مقام معظم رهبری فرموده است: «فقه که کار اصلیِ ماست، به زمینه‌های نوظهور گسترش پیدا نکرده یا خیلی کم گسترش پیدا کرده است. امروز خیلی از مسائل وجود دارد که فقه باید تکلیف اینها را معلوم کند، ولی معلوم نکرده است. فقه، توانایی دارد، لیکن روال کار طوری بوده که فاضلِ محققِ کارآمد، به این قضیه نپرداخته است؛ مثل قضیه پول،… بسیاری از مباحثِ حکومتی، مبحث دیات، مبحث حدود و دیگر مسائل قضا … از این قبیل مسائل زیاد است… ».[2]
پاسخگویی به نیازها توسط علم فقه، دارای فرایند و مراحلی زیر و هر کدام، نیازمند تحقیقات جدی است: [3]
- تحقیق و ترسیم عرصه‌های عملی زندگی بشر (شناسایی روابط انسانی)؛
- تحقیق و تدوین اصول، مبانی و ضوابط مداخلۀ دین و شریعت در عرصه‌های گوناگون عملی مانند: اقتصادی، سیاسی و …(طراحی مکتب)؛
- شناسایی و تحلیل نیازهای هر عرصه ، تبدیل مشکلات و نیازها به مسئله فقهی (طرح مسئله)؛
- تحقیق و تدوین اصول فهم و استنباط پاسخ از منابع اسلامی (اصول فقه و استنباط)؛
- عرضۀ پرسش‌ها و نیازهای تحلیل‌شده به علم فقه، و تحقیق و تولید پاسخ‌های علمی از منابع اسلامی(تفقه)؛
- عینیت بخشیدن به پاسخ‌ها در محیط زندگی انسان، با مشارکت عناصر دیگر جامعه اعم از: علم، فرهنگ، فناوری، هنر، قانون، حکومت و … (نظام‌سازی و اجرای احکام اسلامی).
- برگرفته از کتاب: روش‌تحقیق در فقه‌و‌اصول، مجتبی الهی خراسانی. ↑
- . بیانات در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی، 3/09/1374 ه.ش ↑
- این نظر نویسنده، سازگار با روش استنطاقی علامه شهید صدر در مقدمه اقتصادنا است. برای اطلاع از این روش، بنگرید به: المدرسّه القرآنية، التفسیر الموضوعي للقرآن الکریم (موسوعه الشهيد الصدر ج19)، ص31 تا 71. ↑
