مأخذشناسی قواعد فقهی (مالکیه و حنابله)

مقدمه

در این راهیاب، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی قواعد فقهی (مالکیه و حنابله)، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه فقه و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.

معرفی پژوهشگر

«شیخ عبدالهادی فضلی»

عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)

«دکتر حسین صابری»

«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است. وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)

معرفی کتب مالکیه و حنابله

1- مالکیه

اصول الفتيا في الفقه على مذهب الامام مالک

نسخه: خشی، محمد بن حارث بن اسد ( – ۳۶۱ ق.)؛ اصول الفتيا في الفقه على مذهب الامام مالک، تحقیق محمد مجذوب محمد ابو الاجفان و عثمان بطيخ تونس: الدار العربية للكتاب الجزائر: المؤسسة الوطنية للكتاب، ۱۹۸۵ م.

معرفی: أصول الفتيا في الفقه علی مذهب الإمام مالك، اثر محمد بن حارث خشنی (متوفی 361ق)، کتابی است در بررسی ریشه‌ها و اصول فتوا بر اساس مذهب مالکی که با تحقیق و تعلیقات محمد مجدوب، محمد ابوالاجفان و عثمان بطیخ، منتشر شده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: نورلایب / کتاب پدیا

الفروق؛ انواء البروق في انواع الفروق

نسخه: قرافی، احمد بن ادریس (۶۸۴ – ۶۲۶ ق.)؛ الفروق؛ انواء البروق في انواع الفروق، قاهره: مطبعة دار احياء الكتب العربيه، ۱۳۴۴ ق.

معرفی: الفروق یاأنوار البروق في أنواء الفروق، تألیف احمد بن ادریس قرافی مالکی (متوفی 684ق)، از جمله آثار اصولی – فقهی اهل سنت در موضوع قواعد فقهی است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: نورلایب / کتاب پدیا

المنهج المنتخب على قواعد المذهب

نسخه: فاسی تجیبی، علی بن قاسم ( – ۹۱۲ ق.)؛ المنهج المنتخب على قواعد المذهب.

دسترسی به کتاب: کتاب پدیا/ نورلایب

ايضاح المسالك الى قواعد الامام مالک

نسخه: ونشریسی، احمد بن یحیی (۸۳۴ – ۹۱۴ ق.)؛ ايضاح المسالك الى قواعد الامام مالک، رباط: مطبعة فضاله، ۱۴۰۰ ق.

معرفی: أحمد بن يحيى الونشريسي المعروف بأبو العباس الونشريسي (834هـ /1430م – 914هـ / 1509م)، هو الونشريسي مولدا ومبدأ، التلمساني منشأ وأصلا، الفاسي منزلا ومدفنا، من علماء الجزائر الأعلام وفقهائها البارزين في القرن التاسع الهجري.  (مطالعه بیشتر در ویکی پدیا)

دسترسی به کتاب: نورلایب / کتاب پدیا

2- حنابله

نزهة الاعين النواظر في علم الوجوه والنظائر

نسخه: ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (۵۹۷۵۰۸ق.)؛ نزهة الاعين النواظر في علم الوجوه والنظائر، تحقيق محمد عبد الكريم كاظم راضی، بيروت: مؤسسة الرساله. ۱۴۰۴ ق./ ۱۹۸۴ م.

معرفی: نزهة الأعين النواظر في علم الوجوه و النظائر، اثر جمال‌الدین ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزی (متوفی 597ق)، کتابی است متعلق به اواخر قرن ششم که در واقع، معجم لغوی الفاظ قرآن کریم می‌باشد. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: نورلایب

القواعد النورانية الفقهية

نسخه: ابن تیمیه، احمد بن عبد الحليم (۷۲۸ – ۶۶۱ ق.)؛ القواعد النورانية الفقهية؛ تحقیق محمد حامد الفقى بيروت دار المعرفه ۱۳۹۹ ق.

معرفی: القواعد النورانية كتاب في قواعد الفقه من تأليف ابن تيمية، ذكر فيه بعض القواعد الفقهية ورتبها ترتيبًا فقهيًا، قُسِّمَ الكتاب إلى عدة فصول كل فصل يختص بموضوع فقهي معين. (مطالعه بیشتر در ویکی پدیا)

دسترسی به کتاب: نورلایب

اربع قواعد تدور الاحكام عليها

نسخه: همو، اربع قواعد تدور الاحكام عليها، تحقيق عبدالعزیز بن زید رومی و دیگران ریاض مطابع الرياض.

معرفی: احمد بن عبدالحلیم بن تیمیة حرّانی (۶۶۱-۷۲۸ق)، فقیه حنبلی و سلفی، محدث، مبتکر و بنیان‌گذار نظریه وهابیت، یکى از شخصیت‌هاى مشهور جهان اسلام است که در اندیشۀ دینى و معنوى عصر خود و اعصار بعد از خود اثر بسیار مهمى داشته و از افراد معدود بحث‌انگیز و مورد مناقشه در سر تا سر قرون بعد از زمان خویش بوده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)

تقرير القواعد و تحرير الفوائد القواعد في الفقه الاسلامی

نسخه: ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد (۷۹۵ – ۷۳۶ق.)؛ تقرير القواعد و تحرير الفوائد القواعد في الفقه الاسلامی، تحقیق عبدالرئوف سعد، قاهره: مكتبة الكليات الازهريه، ۱۳۹۲ ق.

معرفی: ابن رَجَب ابوالفرج عبدالرحمان بن احمد بن عبدالرحمان سلامى (736- 795ق)، ملقب به زين‌الدين و جمال‌الدين، فقيه، محدث، مقرى و واعظ حنبلى است. وى به ابن نقيب نيز ملقب بوده و رجب نام دوم جد او عبدالرحمان است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: کتاب پدیا/ مکتبه نور

________________________________________________________

برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.

جهت دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.

و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی می‌توانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.