کهنسال‌ترین نهاد علمی شرق جهان اسلام

معرفی اجمالی

این حوزه با تکیه بر میراث غنی علمی و فرهنگی خراسان با سابقه‌ای بیش از ۱۰ قرن به تربیت طلاب، تدریس علوم دینی و پژوهش‌های اسلامی می‌پردازد.

پیشینه تاریخی

• قرون ۴-۶ هجری: حضور اندیشمندانی مانند شیخ طوسی، ابن بابویه و طبرسی در خراسان

• دوره صفویه (قرن ۱۱ هجری):

  • مهاجرت علمای جبل عامل (مثل شیخ حر عاملی)

  • تأسیس مدارس مهم (میرزا جعفر، عباسقلی خان، خیرات‌خان)

• دوره معاصر:

  • نقش محوری در نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی

  • برخاستن مراجع بزرگ امروز از خراسان مثل آیت الله خامنه ای، آیت الله سیستانی و آیت‌الله وحید خراسانی و اقامت گزیدن مراجع دیگری مثل آیت الله میلانی

ویژگی‌ها

۱. پیشینه تاریخی و جایگاه معنوی

قدیمی‌ترین حوزه‌های علمیه ایران با سابقه چندصدساله

سه تا کتب اربعه حدیثی امامیه و 4 کتاب مرجع اهل سنت (از محصولات خراسان است)

زیر سایه عالم آل محمد، در جوار حرم مطهر امام رضا (ع)

۲. نظام آموزشی جامع و پیشرفته

اولین پرونده علمی (کارتکس) طلاب در خراسان شکل گرفت

کاهش سنوات تحصیلی بعد بیان رهبری در مورد کاهش سنوات تحصیلی

برگزاری دروس حوزوی از سطح مقدمات تا دروس خارج فقه و اصول

مدارس پیشرو در نظام آموزشی و دانشگاه های حوزوی (دانشگاه رضوی، دانشگاه مطهری)

تأکید بر روش‌های نوین آموزشی همراه با حفظ اصول سنتی

۳. مراکز تخصصی و پژوهشی فعال

• مرکز تخصصی فقه و اصول

این مرکز با نام «دارالفقه» شناخته می‌شود و زیر نظر حوزه علمیه خراسان، به تربیت طلاب متخصص در سطوح عالی فقه و اصول می‌پردازد. این مرکز با هدف ارتقای سطح علمی و پرورش پژوهشگران فقهی فعالیت می‌کند. آشنایی بیشتر

• بنیاد پژوهش ها

«بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی» یکی از بزرگترین و معتبرترین مراکز علمی-پژوهشی در جهان اسلام است. این بنیاد در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی، از جمله قرآن، حدیث، فقه، فلسفه و کلام، به تولید آثار علمی و پژوهش‌های عمیق می‌پردازد.

آشنایی بیشتر

• پژوهشکده علوم و معارف اسلامی

در حوزه علمیه خراسان، پژوهشگاه‌ها و مراکز متعددی در زمینه علوم و معارف اسلامی فعالیت دارند. یکی از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها «پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی» است که به طور مشخص زیرمجموعه دفتر تبلیغات اسلامی است. این پژوهشکده با هدف پر کردن خلأهای فرهنگی و پاسخگویی به نیازهای دینی جامعه تأسیس شده است. آشنایی بیشتر

• مراکز تخصصی تفسیر، فلسفه و کلام

در خراسان، چندین مرکز تخصصی در این حوزه‌ها فعال هستند که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به «مرکز تخصصی آخوند خراسانی» اشاره کرد. این مرکز زیر نظر حوزه علمیه خراسان، در رشته‌های تخصصی مانند تفسیر، کلام، و فلسفه اسلامی، به تربیت طلاب و پژوهشگران می‌پردازد.

۴. ارتباط با مسائل روز جامعه

پرداختن به موضوعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در کنار دروس کلاسیک

برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی با رویکرد حل چالش‌های فکری معاصر

۵. فعالیت‌های بین‌المللی و تبلیغی

تربیت مبلغان خارجی برای خدمت در کشورهای مختلف

پذیرش طلاب غیرایرانی (به‌ویژه از افغانستان و دیگر کشورها)

مرکز پاسخگویی به شبهات دینی به زبان‌های مختلف

۶. اساتید و فارغ‌التحصیلان برجسته

حضور علمای سرشناس در سطوح مدیریتی و آموزشی

پرورش چهره‌های مؤثر در عرصه‌های علمی، فرهنگی و سیاسی ایران

۷. فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای

پیشرو در مجلات حوزوی

اولین مجلات الکترونیکی حوزوی

انتشار کتب، نشریات و تولید محتوای دینی

استفاده از فضای مجازی برای آموزش و تبلیغ (حوزه مجازی)

شورای حوزه علمیه خراسان

شورای عالی حوزه علمیه خراسان تشکلی سیاست‌گذاران کلان این حوزه (به‌ویژه مشهد) تلقی می‌شود، که در چارچوب ساختاری منسجم، مسیر آموزش، پژوهش، اخلاق، معیشت و دیگر بخش‌ها را رصد و تعیین می‌کند.

این شورا دارای یک دبیرخانه فعال است که وظایف اداره‌ای، پیگیری اجرای سیاست‌ها و تولید محتوا را برعهده دارد

مطالعه بیشتر: شبکه اجتهاد

ساختار، اساسنامه و مأموریت‌ها

• آیین‌نامه‌ها و قوانین: شورای عالی دارای سامانه‌ای رسمی به نشانی shora-kh.com است که آیین‌نامه‌ها، مصوبات، مأموریت‌ها و اسناد راهبردی حوزه علمیه خراسان را منتشر می‌کند.

• مأموریت‌های کلیدی شامل تدوین اسناد راهبردی، سیاست‌گذاری در آموزش و پژوهش، ارتقاء معیشت طلاب، جذب موقوفات، ساماندهی ساختارها و … هستند (حداقل ۳۱ مأموریت در این سایت ذکر شده).

ترکیب اعضا و هیئت رهبری

طبق حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی که در اسفندماه ۱۴۰۲ صادر شد:

برای مشاهده متن حکم: اینجا

مرکز مدیریت حوزه خراسان

مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان نهاد مسئول ساماندهی و نظارت بر حوزه‌های علمیه استان خراسان است که زیر نظر مراجع تقلید و با همکاری اساتید برجسته حوزوی فعالیت می‌کند. این مرکز با تاریخچه‌ای غنی و ارتباط تنگاتنگ با حرم مطهر رضوی، نقش محوری در تربیت طلاب و توسعه علوم دینی دارد.

برخی از مهم ترین فعالیت ها:

• برنامه‌ریزی آموزشی برای سطوح مختلف حوزوی (مقدمات تا خارج)

• پشتیبانی از مدارس علمیه (مانند مدرسه نواب و میرزا جعفر)

• برگزاری دوره‌های تخصصی (فقه، اصول، تفسیر، فلسفه)

• خدمات پژوهشی (حمایت از پایان‌نامه‌ها و انتشار کتب دینی)

• فعالیت‌های فرهنگی (برگزاری همایش‌ها، مسابقات علمی و برنامه‌های تبلیغی)

خدمات اصلی:

• ثبت‌نام و هدایت تحصیلی طلاب

• اعطای بورسیه و کمک‌هزینه‌های تحصیلی

• برگزاری آزمون‌های جامع حوزوی

• ارتباط با حوزه‌های بین‌المللی (به‌ویژه برای طلاب غیرایرانی)

آشنایی بیشتر: اینجا

آدرس سایت مرکز: حوزه علمیه خراسان

دفتر فناوری اطـلاعات مرکز مدیریت حـوزه علمیه خراســان
تلفن تماس: ۳۲۰۰۸۱۱۸ ۰۵۱ – فکس: ۳۲۲۵۷۸۴۹ ۰۵۱
ایمیل: info [at] hozehkh.com

برخی از علمای طراز اول حوزه علمیه خراسان

حاج آقا حسین قمی (۱۲۸۲–۱۳۶۶ق / ۱۸۶۵–۱۹۴۷م)

میرزا مهدی اصفهانی (۱۳۰۳–۱۳۶۵ق / ۱۸۸۵–۱۹۴۶م)

شیخ مجتبی قزوینی (۱۳۱۸–۱۳۸۶ق / ۱۹۰۰–۱۹۶۶م)

شیخ هاشم قزوینی (۱۳۲۳–۱۳۸۹ق / ۱۹۰۵–۱۹۷۰م)

سید هادی میلانی (۱۳۱۳–۱۳۹۵ق / ۱۸۹۵–۱۹۷۵م)

آیت الله سید علی خامنه‌ای (۱۳۱۸ش / ۱۹۳۹م)

سید علی سیستانی (۱۳۰۹ش / ۱۹۳۰م)

حسین وحید خراسانی (۱۳۰۰ش / ۱۹۲۱م)

برخی از مهم‌ترین مدارس حوزه علمیه خراسان

تعداد مدارس و طلاب

تعداد مدارس علمیه

بر اساس اطلاعات موجود، تعداد مدارس علمیه در استان‌های خراسان به شرح زیر است:

تعداد طلاب

تعداد طلاب فعال در حوزه علمیه خراسان به تفکیک به شرح زیر است:

• یک‌سوم طلاب حوزه علمیه خراسان را بانوان تشکیل می‌دهند.

• ۶۷۵ نفر از طلاب حافظ قرآن کریم هستند.

• ۵۰۰ نفر از طلاب مسلط به دو یا سه زبان خارجی در حوزه بین‌الملل فعالیت می‌کنند.

منابع:

1. خبرگذاری ایرنا
2. خبرگذاری تسنیم
3. خبرگذاری حوزه

مهم‌ترین رشته‌ها و گرایش‌ها

برای دریافت درختواره دانشی رشته ها و گرایش های تخصصی اینجا را کلیک کنید.

برای مکان یابی مدارس: اینجا

بخش های وابسته

مرکز آموزش‌های مجازی (حوزه مجازی) لینک

مرکز آموزش‌های کوتاه‌مدت و مهارتی لینک

دفتر تبلیغات اسلامی لینک

مرکز پاسخگویی به شبهات دینی لینک

نشریات و انتشارات حوزوی لینک

• برای مشاهده پست های بیشتر به آدرس مراکز آموزشی مراجعه کنید.