مقدمه
در این راهیاب، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی واژه نامه فقه و اصول، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفتهایم: کتاب «مهارتهای تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخههای موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز میپردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقهمندان به حوزه علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روشهای تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیقتر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیتهای تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینههای مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران بهشمار میرفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول میشود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیتالله العظمی خویی میگذراند. وی دورههای کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی میکند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
کتاب اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها
نسخه: مشکینی اردبیلی، علی (۱۳۰۰ – ۱۳۸۶)؛ اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: الهادی، ۱۳۷۴.
معرفی: اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، تأليف آيةاللّه شيخ على مشكينى، از بزرگان و فضلاى حوزه علميّه قم به زبان عربى مىباشد. این کتاب، برای بيان معانى اصطلاحى الفاظى كه در علم اصول مورد استفاده قرار مىگیرد، نوشته شده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعية على طريقة كتب اللغة
نسخه: همو؛ مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعية على طريقة كتب اللغة. قم: الهادی، ۱۳۷۷.
معرفی: مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعية، اثر آیتالله على مشكينى، بيان، توضيح و بررسى برخى از اصطلاحات فقهى و اصولى مىباشد كه به زبان عربى و در سال 1419ق1377/ش، نوشته شده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
معجم الفاظ الفقه الجعفرى
نسخه: فتح الله، احمد؛ معجم الفاظ الفقه الجعفرى، دمام: احمد فتح الله، ۱۴۱۵ ق. / ۱۹۹۵ م.
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت
کتاب معجم لغة الفقهاء
نسخه: قلعه جی، محمد رواس و حامد صادق قنیبی؛ معجم لغة الفقهاء، رياض: دار الفائس، ۱۴۰۵ ق. / ۱۹۸۵ م.
معرفی نویسنده: محمد رواس قلعهجی (1934م-2014م)، فقیه سلفی حنفی که آثاری را در زمینه فقه سلفی از خود بهجا گذاشته است. «موسوعة فقه إبراهيم النخعي»، از جمله آثار اوست. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت
کتاب القاموس الفقهي لغة واصطلاحاً
نسخه: ابوحبيب، سعدی؛ القاموس الفقهي لغة واصطلاحاً، دمشق: دار الفکر، ۱۴۰۸ ق. / ۱۹۸۸ م.
معرفی: القاموس الفقهي لغة و اصطلاحاً تأليف استاد سعدى ابوجيب، از منظرى لغوى و اصطلاحى به بيان معناى الفاظ و اصطلاحات فقهى پرداخته است. ترتيب نگارش الفاظ و اصطلاحات به صورت الفبايى بوده و الفاظ مترادف به صورت ارجاعى شناسانده شدهاند. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب ترمینولوژی حقوق
نسخه: جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، ۱۳۷۶.
معرفی: ترمینولوژی حقوق کتابی پُرفروش از محمّدجعفر جعفری لنگرودی است. وی در کتاب وسیط در ترمینولوژی حقوق،صفحه ۱۹۵،واژه ۸۲۵ چنین گوید:سال ۱۳۳۴ نخستین بار بود که کتاب فرهنگ حقوقی را به چاپ سپردم.سال ۱۳۴۴ در تکمیل آن اثر ، کتاب ترمینولوژی حقوق را تالیف کردم و چاپ شد.بار سوم کتاب مبسوط در ترمینولوژی حقوق به سال ۱۳۷۷ به چاپ رسید در پنج مجلد که آن را زبان حقوقی مسلمانان جهان دانستم. (مطالعه بیشتر در ویکی پدیا)
دسترسی به کتاب: وبلاگ تخصصی حقوق ایران
کتاب مبسوط در ترمینولوژی
نسخه: همو؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، ۱۳۷۸.
معرفی: مبسوط در ترمینولوژی حقوق، نوشته محمدجعفر جعفری لنگرودی، فرهنگ و شرح قریب به سه هزار واژه، اصطلاح و تعبیر فقهی – حقوقی به زبان فارسی است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نسخه فیزیکی در «گیسوم»
کتاب فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول
نسخه: ولانی، عیسی؛ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نی، ۱۳۸۰.
معرفی: فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول تأليف عيسى ولائى است كه در آن اصطلاحات متنوع و پراكنده علم اصول را گردآورده و در حدّ لزوم به توضيح آنها پرداخته است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب فرهنگ اصطلاحات فقهی
نسخه: مختاری مازندرانی، محمد حسین و علی اصغر مرادی؛ فرهنگ اصطلاحات فقهی، تهران: انجمن قلم ایران مؤسسه پژوهشی ابن سینا، ۱۳۷۷.
معرفی: فرهنگ اصطلاحات فقهی، اثر محمدحسین مختاری مازندرانی و دیگران، دایرةالمعارفی است به زبان فارسی که در آن 1377 اصطلاح فقهی گرد آمده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نسخه فیزیکی در «گیسوم»
کتاب فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی
نسخه: حسینی، محمد؛ فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی (عربی به فارسی همراه با معادل انگلیسی)، تهران: سروش، ۱۳۸۲.
معرفی: کلید آشنایی با هر علمی شناخت لغات و اصطلاحات آن علم است. سیدمحمد حسینی در این کتاب، محور تألیف خود را کتاب معجم لغه الفقهاء قرار داده است و مطالب تکمیلی را از دیگر فرهنگ ها به آن افزوده است. (مطالعه بیشتر در پاتوق کتاب فردا )
دسترسی به کتاب: نسخه فیزیکی در «گسوم»
کتاب اصطلاحات فقهی
نسخه: مروج، حسین؛ اصطلاحات فقهی، قم: بخشایش، ۱۳۷۹.
معرفی: اصطلاحات فقهى تأليف حسین مروج (متولد 1314ش) به زبان فارسی مشتمل بر 6500 واژه و اصطلاح فقهى از طهارت تا ديات است. این اثر با هدف نشر و رواج فرهنگ فقه اسلامى در بين اقشار مختلف جامعه نگارش شده است. (مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیابهای پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
جهت دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.