مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی متون احادیث شیعه، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفتهایم: کتاب «مهارتهای تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخههای موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز میپردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقهمندان به حوزه احادیث و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روشهای تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیقتر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیتهای تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینههای مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران بهشمار میرفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول میشود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیتالله العظمی خویی میگذراند. وی دورههای کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی میکند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
کتاب نهج البلاغة
نسخه: شريف الرضي، محمد بن حسین (۳۵۹-۴۰۶ ق.)؛ نهج البلاغة، تحقيق صبحی صالح چاپهای متعدد.
معرفی: نَهجُ البَلاغه کتابی است که در آن تعدادی از خطبهها، نامهها و جملات کوتاه امام علی(ع)، به کوشش سید رضی گردآوری شده است. نهج البلاغه را دایرةالمعارفی از فرهنگ اسلامی، و از مهمترین منابع برای شناخت اسلام و ارزشهای دینی میدانند. نهج البلاغه فصاحت و بلاغت بالایی دارد و همین امر را علت جاذبه و ماندگاری این کتاب میدانند. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب الاختصاص
نسخه: مفید، محمد بن محمد (۳۳۶ – ۴۱۳ ق.)؛ الاختصاص، تحقیق علی اکبرغفاری، قم: منشورات جماعة المدرسين في الحوزة العلميه.
معرفی: الإختصاص کتابی به زبان عربی و مجموعهای متنوع از احادیث معصومان(ع) در حوزه عقاید، سیره و تاریخ، حکمت و اندرز، اخلاق و آداب، فضایل اهل بیت و نقایص مخالفان آنان، معجزات و کرامات. درباره نویسنده کتاب، اختلاف نظر هست و از شیخ مفید، جعفر بن حسین المؤمن و أبو علی عمران بهعنوان نویسنده نام بردهاند. برخی، این کتاب را به نویسندهای ناشناخته منتسب کردهاند. در این میان شهرت انتساب الاختصاص به شیخ مفید از دیگران بیشتر است. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب غرر الحکم و دررالکلم
نسخه: آمدی، عبد الواحد بن محمد ( -۵۱۰ ق.)؛ غرر الحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۶.
معرفی: غُرَرُ الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم (اندرزهای برتر و سخنان چون دُر) کتابی (تک جلدی) مشتمل بر ۱۰۷۶۰ سخن از سخنان کوتاه امیرالمؤمنین(ع)، تألیف ابوالفَتح آمِدی از دانشمندان قرن پنجم هجری. غرر الحکم از کتابهای معروف حدیثی شیعه است و آمِدی احادیث آن را بر اساس حروف الفبا تنظیم کرده است. هماکنون چندین ترجمه، تلخیص و فهرست موضوعی از این کتاب در دست است. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب مكارم الأخلاق
نسخه: طبرسی، حسن بن فضل ( -۵۴۸ ق.)؛ مكارم الأخلاق، قم: منشورات الشريف الرضى، ۱۳۹۲ ق./ ۱۹۷۲ م.
معرفی: مكارم الأخلاق (طبرسي) درباره آداب و اخلاق اسلامی به زبان عربی اثر رضىالدين، حسن بن فضل طبرسى، فرزند امين الإسلام طبرسى، صاحب تفسير مجمع البيان. از علماى قرن ششم هجرى. مىباشد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب عیون الحكم والمواعظ
نسخه: ليثى واسطى، علی بن محمد؛ سده ششم ق؛ عیون الحكم والمواعظ، تحقیق حسین حسن بیرجندی، قم: دار الحدیث، ۱۳۷۶.
معرفی: عيون الحكم و المواعظ، به زبان عربى، نوشته ابوالحسن، على بن ابى نزال ليثى واسطى، از علماى قرن ششم هجرى، حاوى سخنان كوتاه اميرالمؤمنين، على(ع) است و در آن، بيش از دههزار حديث گرد آمده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب عوالي اللتالي العزيزية في الأحاديث الدينية
نسخه: ابن ابی جمهور، محمد بن زين الدين ( -۹۰۱ ق.)؛ عوالي اللتالي العزيزية في الأحاديث الدينية، تحقيق مجتبى عراقى، قم: مطبعة سيد الشهداء، ۱۴۰۳ ق. / ۱۹۸۳ م.
معرفی: عوالي اللآلي العزيزية فى الاحاديثالدينية كهبعضى آن را عوالي اللآلي خواندهاند كه بنا بر تحقيق صحيح نيست و نام صحيح كتاب «عوالي اللآلي» است. كتاب تألیف شيخ محمد بن على بن ابراهيم إحسائى، معروف به ابن ابیجمهور، متوفاى بعد از 901 ه (دهه اول قرن دهم هجرى) مىباشد كه شامل روايات فقهى و غير فقهى مىباشد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب الوافی
نسخه: فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (۱۰۰۶- ۱۰۹۱ ق.)؛ الوافی، تحقیق ابوالحسن شعرانی، تهران: المكتبة الاسلاميه، ۱۳۷۵ ق.
معرفی: الوافى، به زبان عربى، اثر فيض كاشانى، اولین جامع حديثى در دوره متأخران مىباشد. مؤلف، براى نوشتن اين اثر سترگ، نه سال و يك ماه وقت گذاشته و در سال 1068ق، آن را به اتمام رسانده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب الفصول المهمة في اصول الأئمة
نسخه: حر عاملی، محمد بن حسن (۱۰۲۳ – ۱۱۰۴ ق.)؛ الفصول المهمة في اصول الأئمة، تحقيق محمد بن محمد حسین قایینی، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا ، ۱۴۱۸ ق. / ۱۳۷۶.
معرفی: الفصول المهمة في أصول الأئمة – تكملة الوسائل از تأليفات محدث بزرگ مرحوم شيخ حر عاملى صاحب وسائل الشيعة مىباشد كه در قرن يازدهم هجرى به زبان عربى تأليف شده است. اين كتاب در موضوعات اصول دين، اصول فقه، فروع فقه، طب و نوادر كليات مىباشد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب بحار الأنوار الجامعة الدرر اخبار الأئمة الأطهار
نسخه: مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۰۳۷ – ۱۱۱۱ ق.)؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر اخبار الأئمة الأطهار، بيروت: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق. / ۱۹۸۳ م.
معرفی: بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مشهورترین، مهمترین و مفصلترین اثر علمى محمدباقر مجلسى (1037-1110 یا 1111ق)، مجموعهای گسترده از احادیث امامیه است و گاه به «دائرةالمعارف بزرگ احادیث شیعه» لقب گرفته است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
کتاب میزان الحكمه
نسخه: محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحكمه، قم: دار الحديث.
معرفی: ميزان الحكمة، از جمله جوامع حديثى معاصر است كه به همت محمد محمدى رىشهرى و گروهى از محققان گردآورى شده است. در اين مجموعه، روايات مرتبط به مسائل عقيدتى، اخلاقى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و ادبى از منابع مختلف حديثى شيعه و اهل سنت استخراج و ذيل موضوعات مشخص عرضه شده است. اين نسخه از «ميزان الحكمة» به زبان عربى و فاقد ترجمه است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیابهای پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
جهت دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.