درسنامه فقه مقارن
عنوان کامل: درسنامه فقه مقارن
پدیدآور: محمد رضا ضمیری
ناشر: مؤسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی
سال انتشار: ۱۳۸۴
زبان: فارسی
نوع اثر: مروری بر کلیات و برخی مصادیق فقه مقارن
وضعیت دسترسی: نسخه فیزیکی به طور مثال از طریق سایت کتابجا و نسخه الکترونیکی به طور مثال از طریق سایت نورلایب.
نوع هزینه: نسخه الکترونیکی به صورت رایگان در دسترس است.
معرفی اجمالی
درسنامه فقه مقارن کتابی است که با هدف رفع ابهامات و کجفهمیها میان مذاهب اسلامی، به بررسی تطبیقی مهمترین مسائل فقهی شیعه و سنی میپردازد. این کتاب با در نظر گرفتن اهمیت فقه به عنوان نماد رفتار اسلامی، به تبیین و نقد آرای متفاوت فقهی پرداخته و سرمنشأ این اختلافات را بررسی میکند. نویسنده برای نگارش این اثر، با مراجعه به منابع معتبر هر مذهب و با رعایت انصاف علمی، تلاش کرده تا مسیری برای شناخت صحیح و بیطرفانه از دیدگاههای فقهی مذاهب فراهم آورد. هدف نهایی این کتاب، گامی کوچک در جهت رفع شبهات و ایجاد تفاهم بیشتر در میان مسلمانان است.
ساختار درسنامه
این درسنامه در یازده درس تنظیم شده است:
- درس اول: کلیاتی درباره فقه مقارن
- درس دوم: مسح یا غسل پاها در وضو
- درس سوم: اذان
- درس چهارم: اوقات نماز
- درس پنجم: جمع بین صلواتین
- درس ششم: قبض و تکفیر در نماز
- درس هفتم: سجده بر زمین
- درس هشتم: اقتدای پیروان مذاهب به یکدیگر
- درس نهم: نماز تراویح
- درس دهم: ازدواج موقت
- درس یازدهم: خمس
نمونهای از متن اثر
“۱. مقدمه مسأله
جمع بين صلوٰتین تابعی از مسأله اوقات صلوات است و مبنای در اوقات صلوٰت در جمع نیز مؤثر خواهد بود؛ زیرا وقتی شیعه معتقد است وقت ظهرین از زوال تا غروب شمس است جمع کردن بین ظهر و عصر در این زمان امری طبیعی و معقول به نظر میرسد. پس شیعه برای اثبات جواز جمع بین صلوٰتین طبق مبانی خود در اوقات به استدلال دیگری نیازمند نیست از سوی دیگر هنگامی که اهل سنت به ویژه مذهب حنفی به عدم اشتراک اوقات قائل است و با تمام شدن وقت ظهر وقت عصر داخل میشود عدم جواز برای او امری طبیعی جلوه میکند.”
جمعبندی و کاربرد
این درسنامه با بررسی تطبیقی مسائل کلیدی فقهی، ابزاری ارزشمند برای اساتید است تا درک عمیقتری از اختلافات و اشتراکات فقهی مذاهب داشته باشند و با رویکردی منصفانه و علمی به تدریس و پژوهش بپردازند. همچنین، برای طلاب و دانشجویان فرصتی فراهم میکند تا با ریشهها و دلایل فتاوای مختلف آشنا شوند، از کجفهمیها و بدبینیها به دور مانده و با نگاهی باز و نقادانه، فقه را در مسیر تعامل و تفاهم بیشتر میان مسلمانان به کار گیرند. این کتاب کاربردی، زمینهای مناسب برای گفتوگوهای علمی و سازنده در مباحث علمی فراهم میآورد.
درسنامه درآمدی بر فقه مقارن
پدیدآور: مصطفی جعفر پیشهفرد
ناشر: مشعر
سال انتشار: ۱۳۸۸
زبان: فارسی
نوع اثر: مقایسه اصول اساسی استنباط و فتاوای فقهی مذاهب اسلامی
نوع دسترسی: صرفاً نسخه الکترونیکی درسنامه به طور مثال از طریق پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب دسترس میباشد.
هزینه: نسخه الکترونیکی به صورت رایگان در دسترس است.
معرفی اجمالی
کتاب “درسنامه درآمدی بر فقه مقارن” به منظور پاسخگویی به پرسشهای زائران بیتالله الحرام درباره تفاوتهای فقهی میان مذهب اهل بیت و سایر مذاهب اسلامی تدوین شده است. این اثر با بررسی تطبیقی مسائل کلیدی فقهی، ابزاری ارزشمند برای روحانیون کاروانهای حج و عمره، اساتید، طلاب و دانشجویان فراهم میآورد تا درک عمیقتری از اختلافات و اشتراکات فقهی مذاهب داشته باشند. نویسنده تلاش کرده است تا با مراجعه به منابع معتبر هر مذهب و با رعایت انصاف علمی، مسیری برای شناخت صحیح و بیطرفانه از دیدگاههای فقهی مذاهب فراهم کند. این کتاب با هدف رفع شبهات و ایجاد تفاهم بیشتر در میان مسلمانان، به ریشهیابی اختلافات فقهی میپردازد.
ساختار درسنامه
این کتاب در هفت فصل تنظیم شده است:
- فصل اول: آشنایی با پیشینه مذاهب فقهی و چکیدهای از آرای اصولی آنها.
- فصل دوم: مقایسه اصول اساسی استنباط مذاهب اسلامی.
- فصل سوم: مباحث طهارت از دیدگاه مذاهب اسلامی.
- فصل چهارم: مباحث نماز از دیدگاه مذاهب اسلامی.
- فصل پنجم: مباحث روزه از دیدگاه مذاهب اسلامی.
- فصل ششم: مباحث حج و عمره از دیدگاه مذاهب اسلامی.
- فصل هفتم: مروری بر سایر ابواب فقهی از دیدگاه مذاهب اسلامی.
این فصل آخر خود به چهار قسمت تقسیم میشود:
- سیری در مباحث زکات و خمس.
- سیری در ابواب معاملات.
- مروری بر احوال شخصیه (نکاح و طلاق).
- مروری بر سیاسات (حدود، قصاص، دیات و امامت).
نمونهای از متن اثر
“در سالهای اخیر که هر سال بیش از نیم میلیون نفر از ایران برای انجام مناسک حج و عمره عازم سرزمین وحی میشوند، تعداد قابل توجهی از آنها را افراد تحصیل کرده و دانشگاهیان و دانشآموختگان تشکیل میدهند و از پرسشهای مهم و اساسی آنها درباره تفاوتهای فقهی مذاهب است و کسی که مسئولیت سنگین هدایت و ارشاد مذهبی کاروان را بر دوش گرفته نمیتواند پرسشهای زائران را در مورد تفاوتهای فقهی مذاهب بیپاسخ بگذارد و از کنار آن بیتفاوت بگذرد. افزون بر نیازهایی که به آنها اشاره شد یک روحانی و عالم پیرو اهل بیت علیهم السلام در مکه و مدینه، به طور طبیعی با مسلمانان سایر مذاهب رو به رو میشود و با آنها به گفت و گو و چه بسا بحث علمی میپردازد و این در حالی است که بسیاری از آنها اهل فضل و علم و افراد فرهیختهای هستند که گفت و گو با آنها و پاسخگویی به پرسشها و شبهاتشان در موضوعات فقهی، نیازمند آشنایی اجمالی با فقه و فتاوای آنها در فروع مختلف مربوط به مناسک حج و عبادات شرعی است. پس یک عالم دینی پیرو فقه اهل بیت علیهم السلام نمیتواند از آنها کماطلاع و یا ناآگاه باشد.”
جمعبندی و کاربرد
این درسنامه به روحانیون و مبلغان کمک میکند تا با آمادگی به سؤالات احتمالی زائران بیت الله الحرام در زمینه اختلافات فقهی مذاهب اسلامی پاسخ دهند. این کتاب به اساتید و دانشجویان فرصتی میدهد تا با ریشهها و دلایل فتاوای مختلف آشنا شوند و با نگاهی منصفانه، فقه را در مسیر تعامل و تفاهم بیشتر به کار گیرند. این اثر با مقایسه فتاوای پنج مذهب اصلی (امامیه، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه)، مرجعی مناسب برای شناخت اصول اجتهاد و نقاط اختلاف و اشتراک است.
درسنامه اصول فقه مقارن
عنوان کامل: درسنامه اصول فقه مقارن
پدیدآور: محمد حسن ربانی بیرجندی
ناشر: انتشارات مركز فقهی ائمه اطهار
سال انتشار: ۱۴۰۲
زبان: فارسی
نوع اثر: کتابی درسی و پژوهشی است که به بررسی تطبیقی اصول فقه در مذاهب اسلامی میپردازد.
وضعیت دسترسی: صرفاً نسخه فیزیکی درسنامه به طور مثال از طریق سایت بوستان کتاب در دسترس است.
معرفی اجمالی
درسنامه «اصول فقه مقارن» نوشته محمد حسن ربانی بیرجندی، اثری آموزشی و پژوهشی است که با هدف بررسی و مطالعه تطبیقی اصول فقه در مذاهب مختلف اسلامی تدوین شده است. این کتاب که محصول تدریس در مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی است، به مباحثی مانند مفهوم «مقارن» در فقه و اصول، عوامل اختلاف فقیهان، پیشنیازهای اجتهاد، گونه نگارش کتابهای اصولی اهلسنت، و مصادر استنباط احکام مانند قرآن، قیاس، استحسان و استصحاب میپردازد. این درسنامه با حمایت و ویرایش اساتیدی همچون حجتالاسلام و المسلمین افضلآبادی و آیتالله سید حسن آل مجدد شیرازی، در جهت سنجش و ارزشگذاری آرا و مبانی اصولی عالمان مذاهب اسلامی گامی ارزشمند برداشته و شامل ۳۰ درس است که به صورت جامع به کلیات و اصطلاحات، مصادر استنباط و در نهایت مباحث اجتهاد و تقلید میپردازد.
ساختار و محتوا
| درس اول: کلیات و تبیین چند اصطلاح | درس هجدهم: اصلاح دیگری در قیاس |
| درس دوم: بررسی مفهوم «مقارن» در فقه و اصول | درس نوزدهم: قیاس منصوص العلة و قیاس اولوّیت |
| درس سوم: عوامل اختلاف فقیهان | درس بیستم: ادلّه حجیّت قیاس نزد اهلسنت |
| درس چهارم: پیشنیازهای اجتهاد | درس بیست و یکم: آشنایی با علت و حکمت |
| درس پنجم: ضرورت آشنایی با کتابهای اصولی | درس بیست و دوم: انواع قیاس |
| درس ششم: گونه نگارش کتابهای اصولی اهلسنت | درس بیست و سوم: مصادر استنباط |
| درس هفتم: شناخت «حکم» | درس بیست و چهارم: جایگاه و انواع استحسان |
| درس هشتم: اقسام حکم تکلیفی | درس بیست و پنجم: تزاحم و تعارض |
| درس نهم: مصادر استنباط «قرآن» | درس بیست و ششم تا بیست و هشتم: مصادر استنباط |
| درس دهم: شبهات اخباریان در عمل به ظاهر قرآن | درس بیست و نهم: حجیّت استصحاب و انواع آن |
| درس یازدهم تا هفدهم: مصادر استنباط | درس سیام: اجتهاد و تقلید |
نمونهای از متن اثر
“تجزّى در اجتهاد تجزّى از مادّۀ جزء است. يعنى مجتهدى كه در بخشى از احكام و فروعات مجتهد باشد، او را مجتهد متجزّى مىگويند. در مقابل مجتهد مطلق كه در تمام احكام و فروعات مجتهد مىباشد. پارهاى از علماء بر اجتهاد مُتَجَزّى اصرار داشتهاند. مرحوم آية اللّٰه شهيد محمّد باقر صدر (1400 ق) از كسانى است كه بر كفايت اجتهاد متجزّى اصرار داشته است و گفته: امروزه فقه گسترش يافته و يك مجتهد نمىتواند به تمام فروعات احاطۀ كامل داشته باشد لذا ضرورت دارد كه در هر بخشى از فقه مجتهدانى متخصّص در آن بخش وجود داشته باشد تا مردم بتوانند از افراد متخصّص استفاده كنند و نوع فقهاء و اجتهاد مطلق را لازم مىدانند.”
جمعبندی و کاربرد
درسنامه «اصول فقه مقارن» به دلیل پرداختن به یکی از مباحث مهم و تخصصی در علوم اسلامی، کاربردهای متعددی برای اساتید، طلاب و دانشجویان دارد. برای اساتید، این کتاب یک منبع آموزشی و پژوهشی جامع است که میتواند مبنای یک برنامه درسی کامل برای تدریس اصول فقه تطبیقی قرار گیرد. برای طلاب و دانشجویان، این اثر فرصتی ارزشمند برای آشنایی نظاممند و عمیق با دیدگاههای اصولی مذاهب مختلف اسلامی فراهم میآورد و به آنها کمک میکند تا با روشی تحلیلی و انتقادی، به سنجش، ارزشگذاری و گزینش نظرهای برتر بپردازند. همچنین، ساختار منسجم و ۳۰ درس این کتاب، از کلیات و اصطلاحات تا مصادر استنباط و مباحث اجتهاد و تقلید، آن را به ابزاری کارآمد برای تقویت مهارتهای اجتهادی و تسلط بر مبانی فقهی تبدیل میکند. این اثر به عنوان یکی از اولین درسنامهها به زبان فارسی در این زمینه، خلأ موجود در منابع آموزشی را پر کرده و گامی مؤثر در جهت ارتقای پژوهشهای فقهی و اصولی به شمار میرود.
برای مشاهده دیگر راهیابهای آموزش اینجا را بزنید.
