مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی رجال اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب رجالی
تاریخ اسماء الثقات ممن نقل عنهم العلم
نسخه: ابن شاهين عمر بن احمد (۲۹۷-۳۸۵) ق.)؛ تاریخ اسماء الثقات، تحقيق صبحی سامرائی، کویت: الدار السلفيه، ۱۴۰۴ ق. / ۱۹۸۴ م. ۲۲. ابونعیم احمد بن عبد الله (۳۳۶ – ۴۳۰ ق.) ؛ کتاب الضعفاء، تحقيق فاروق حماده، دار البيضاء دار الثقافه.
معرفی: تاريخ أسماء الثقات ممن نقل عنهم العلم، تألیف ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان (متوفی 385ق)، محدث و رجالی بغداد، معروف به ابن شاهین، از منابع اهل سنت در معرفی اسامی روات ثقه‌ای است که از آنها حدیث شریف نبوی نقل شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تاريخ بغداد او مدينة السلام
نسخه: خطیب بغدادی، احمد بن علی (۳۹۲-۴۶۳) ق.): تاريخ بغداد او مدينة السلام تحقيق مصطفى عبد القادر عطا، بيروت: دار الكتب العلميه، ۱۴۱۷ ق. / ۱۹۹۷ م.
معرفی: تاريخ بغداد يا تاريخ مدينة السلام منذ تأسيسها حتى سنة 463 ق، اثر عربى عالم قرن پنجم، احمد بن على خطیب بغدادى، با مقدمه و تحقيق مصطفى عبدالقادر عطا الأهرام، از منابع عربى قرن پنجم هجرى و در زمرۀ زندگينامه‌هاى عام و شرح احوال مشاهيرى است كه در بغداد تولد يا پرورش يافته، به آنجا سفر كرده و ساكن شده‌اند يا از آنجا عبور كرده‌اند، اعم از صحابه و تابعين و خلفا و سلاطين و امرا و وزراء و دانشمندان علوم گوناگون. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
التعديل والتجريح لمن خرج عنه البخاري في الجامع الصحيح
نسخه: باجی، سلیمان بن خلف (۴۰۳-۴۷۴ ق.)؛ التعديل والتجريح لمن خرج عنه البخاري في الجامع الصحيح، تحقیق ابولبابه حسین ریاض: دار اللواء، ۱۴۰۶ ق./ ۱۹۸۶ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الاكمال في رفع الارتياب عن المؤلف والمختلف في الأسماء والكنى والأنساب
نسخه: ابن ماكولا، على بن هبة الله (۴۲۱-۴۷۵) ق.) الاكمال في رفع الارتياب عن المؤلف والمختلف في الأسماء والكنى والأنساب، بيروت: دار الكتب العلميه ۱۴۱۱ ق.
معرفی: الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المختلف في الأسماء و الكنی و الأنساب، اثر علی بن هبةالله بن ماکولا (متوفی 475ق) مجموعه‌ای است در هفت جلد به زبان عربی با موضوع تاریخ و انساب. این اثر به تحقیق عبدالرحمن بن یحیای معلمی رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تاريخ مدينة دمشق و ذكر فضلها و تسمية من حلها من الأماثل او اجتاز بنواحيها من واردیها و اهلها
نسخه: ابن عساکر، علی بن حسن (۴۹۹-۵۷۱ ق.)؛ تاريخ مدينة دمشق و ذكر فضلها و تسمية من حلها من الأماثل او اجتاز بنواحيها من واردیها و اهلها، تحقیق علی شیری ،بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۵ ق./ ۱۹۹۵ م.
معرفی: تاريخ مدينة دمشق و ذكر فضلها و تسمية من حلّها من الأماثل أو اجتاز بنواحيها من وارديها و أهلها، مشهور به «تاریخ ابن عساکر»، اثر ابوالقاسم علی بن حسن بن هبةالله بن عبدالله شافعی، معروف به ابن عساکر (499-571ق)، با تحقیق علی شیری، کتابی است متضمن شرح احوال مشاهیر، راویان، محدثان، حافظان و دیگر سیاستمداران و عالمانی که از صدر اسلام تا روزگار خود ابن عساکر، ساکن دمشق شده یا در آن منزل کرده‌اند. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
غوامض الأسماء المبهمة في متون الأحاديث المسندة
نسخه: ابن بشكوال خلف بن عبدالملک (۴۹۴ – ۵۷۸ ق.)؛ غوامض الأسماء المبهمة في متون الأحاديث المسندة، تحقيق عز الدين على سيد و محمد كمال الدين عز الدين، بيروت: عالم الكتب، ۱۴۰۷ ق.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت
الضعفاء والمتروكين
نسخه: ابن جوزی عبد الرحمن بن على (۵۹۷۵۰۸ ق.) الضعفاء والمتروكين تحقيق عبدالله قاضی بیروت: دار الكتب العلميه، ۱۴۰۶ ق.
معرفی: الضعفاء و المتروکین، اثر ابوالفرج، عبدالرحمن بن علی بغدادی حنبلی (510-597ق) معروف به ابن جوزی، کتابی است رجالی از نویسنده‌ای از اهل سنت که به جرح و تعدیل راویان حدیث می‌پردازد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تذهیب تهذیب الكمال في اسماء الرجال
نسخه: مقدسی عبد الغني بن عبد الواحد (۵۴۴ـ ۶۰۰ ق.)؛ الكمال في اسماء الرجال.
معرفی: تهذيب الكمال في أسماء الرجال، اثر جمال‌الدین ابوالحجاج یوسف مزی (654-743)، عالم شافعی قرن هشتم، از جوامع رجالی تفصیلی اهل سنت است که با تحقیق بشار عواد معروف، به چاپ رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تذكرة الحفاظ
نسخه: ذهبی، محمد بن احمد (۷۴۸۶۷۳ ق) تذكرة الحفاظ بيروت: دار الكتب العلميه.
معرفی: تذكرة الحفاظ، اثر شمس‌الدین محمد بن احمد بن عثمان ذهبی (متوفی 748ق)، از مهم‌ترین کتاب‌های رجالی و تاریخی است که به زندگی‌نامه حافظان حدیث پرداخته و با تحقیق زکریا عمیرات به چاپ رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
المقتنى فى سرد الكني
نسخه: همو المقتنى فى سرد الكني، تحقيق محمد صالح عبد العزيز مراد مدینه منوره الجامعة الاسلاميه، ۱۴۰۸ ق.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.