بیوگرافی استاد
جناب استاد محمدباقر ملکیان تحصیلات حوزوی خود را از سال ۱۳۷۸ در حوزه علمیه قم آغاز نمودند. ایشان در دروس خارج حضرات آیات شبیری زنجانی، مددی، شهیدی و خباز القطیفی شرکت جسته و حدود ده سال از درس خارج اصول فقه آیت‌الله احمدی شاهرودی بهره بردند.
فعالیت‌های علمی:
- تحقیق و پژوهش مستمر در زمینه دانش حدیث و علوم پیراحدیثی
- استفاده از جدیدترین نظرات اساتید خود (آیات شبیری زنجانی و مددی)
- تدریس و تألیف در حوزه علمیه قم
آثار منتخب:
- الموسوعة الرجالیه للعلامه الحلی
- الغلو فی مصطلح الملل والنحل والرجال
- تحقیق و تعلیق بر فهرست نجاشی
- تحقیق و تعلیق بر جامع الرواة اردبیلی
- دراسات فی مبانی علم الرجال
- منهج نقد الحدیث: دراسة فی الاخبار الدخیله والمحرفه
مقدمه
جایگاه و میزان تأثیر دانش حدیث و شناخت سرگذشت و اعتبارسنجی آن در مسیر تفقه و استنباط دینی بر کسی پوشیده نیست. عوامل متعددی می‌تواند باعث کم‌رغبتی علاقه‌مندان به دانش‌های حدیثی نسبت به ورود جدی به این عرصه شود که بی‌شک یکی از مهم‌ترین این عوامل، نبود یک سیر مطالعاتی منظم، منسجم و کارآمد در این زمینه است.
با توجه به تعدد و تنوع مکتوبات در حوزه علوم حدیث، به‌ویژه در سال‌های اخیر، و گوناگونی رویکردها در این دانش، مشورت با اساتید فن به‌منظور روش‌شناسی در کسب این دانش و مهارت ضروری به‌نظر می‌رسد. تعریف یک نظام مطالعاتی جامع از سوی دانشوران یک رشته می‌تواند مسیر موفقیت را برای دانش‌پژوهان تسهیل نموده و به بهره‌وری زمانی ایشان کمک کند.
رژیم مطالعاتی حاضر تحت نظارت علمی استاد محمدباقر ملکیان و در سه سطح مقدماتی، متوسطه و پیشرفته تدوین شده است.
اهداف سطوح مطالعاتی
۱. سطح مقدماتی
هدف: آشنایی کلی و اولیه با کلان‌مسائل دانش حدیث و زمینه‌های مطالعاتی موجود در این حوزه.
۲. سطح متوسطه
هدف: تعمیق آگاهی‌های مقدماتی و کسب مهارت‌های ابتدایی حل مسائل رجالی از طریق کار کارگاهی و مراجعه مستمر به منابع. همچنین آشنایی با انواع سبک‌های استدلال در نقد و بررسی تراث حدیثی.
۳. سطح پیشرفته
هدف: ورود به فضای تحلیل دقیق گزاره‌های رجالی و نظرات صاحب‌نظران این رشته.
برنامه مطالعاتی
الف. سطح مقدماتی
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| دانش حدیث | جمعی از اساتید | جمال | تلخیص |
| تاریخ حدیث | سید محمدکاظم طباطبایی | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| آشنایی با علم رجال | محمدکاظم رحمان‌ستایش | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| دانش درایه الحدیث (کم‌حجم) | محمدحسن ربانی | دانشگاه علوم اسلامی رضوی | – |
| آشنایی با کتب رجالی شیعه | محمدکاظم رحمان‌ستایش | سمت | تلخیص |
| کتاب‌شناخت حدیث | هادی حجت/مهدی غلامعلی | دارالحدیث | – |
| منطق فهم حدیث | سید محمدکاظم طباطبایی | موسسه آموزشی امام خمینی(ره) | نکته‌برداری |
| جریان‌شناسی مطالعات حدیثی معاصر | رحمان‌ستایش/شهیدی | دارالحدیث | – |
| حدیث‌خوانی روشمند | مهدی غلامعلی | جمال | نکته‌برداری |
| حوزه‌ها و مکاتب حدیثی | مهدی مهریزی | دارالحدیث | – |
تذکرات:
- در کنار این کتاب‌ها، به دراسات فی علم الدرایه (تلخیص مقباس الهدایه) مراجعه شود.
- بخش‌های اسانید پرتکرار را مطالعه کنید و چند راوی را انتخاب نموده، برای شناخت زندگی آن‌ها مستقیماً به منابع رجالی متقدم و متأخر مراجعه نمایید.
ب. سطح متوسطه
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| اصول علم الرجال | سید محمدجواد شبیری زنجانی | – | درس گرفته شود و در هر موضوع به کتب رجالی آقایان سبحانی، داوری و محمدرضا سیستانی مراجعه گردد |
| مقدمه معجم رجال الحدیث | آیت‌الله خویی | دارزین العابدین | – |
| رساله فی تدوین الحدیث | آیت‌الله سیستانی | – | نکته‌برداری |
| آشنایی با اصول علم رجال | سید علی دلبری | دانشگاه علوم اسلامی رضوی | نکته‌برداری |
| الغلو | جمعی از نویسندگان | موسسه معارف اهل‌بیت(ع) | نکته‌برداری از بخش‌های نخست هر فصل |
| الغلو فی مصطلح الملل والنحل والرجال | محمدباقر ملکیان | موسسه ادیب فقه جواهری | – |
| حدیث ضعیف | امین حسین‌پوری | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| مختارات رجالیه (مسلک الوثاقه والوثوق) | عادل الهاشم | – | تلخیص |
| حجیت قول الرجالی | عادل الهاشم | – | تلخیص |
| تاریخ حدیث مکتوب شیعه | عباس مفید | موسسه معارف اهل‌بیت(ع) | نکته‌برداری |
| مباحث نقل به لفظ/نقل به معنا | احمد پاکتچی | دانشگاه امام صادق(ع) | نکته‌برداری |
| سندشناسی کاربردی | مهدی غلامعلی | دارالحدیث | انجام تمرین و نکته‌برداری |
| اخباری‌گری | ابراهیم بهشتی | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| اسباب اختلاف الحدیث | محمد احسانی لنگرودی | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| درآمدی بر فهم احادیث مشکل | سید محمدکاظم طباطبایی | دارالحدیث | – |
| دانش رجال از دیدگاه اهل سنت | محمدرضا جدیدی‌نژاد | دارالحدیث | تلخیص |
| بازسازی متون کهن حدیث شیعه | سید محمد عمادی حائری | دارالحدیث | – |
| مناهج الفقهاء فی علم الرجال ودورها فی الفقه | محمدحسن ربانی بیرجندی | بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی | نکته‌برداری |
تذکرات بخش متوسطه:
۱. پس از مطالعه کتب این دوره، ۳۰۰ حدیث از وسائل الشیعه انتخاب و در طول یک هفته تا ده روز فقط سند آن‌ها را بررسی کنید.
۲. در کنار مطالعات روزانه، از مقالات علمی معتبر مرتبط با موضوع استفاده نمایید.
۳. تمامی مطالعات این بخش باید در کنار دروس اصلی (فقه و اصول) و در بستر یک تفکر فقهی و اصولی قوی انجام شود.
ج. سطح پیشرفته
| نام کتاب | نویسنده | انتشارات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| تضعیف راویان | مهدی غلامعلی | بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی | نکته‌برداری |
| اضواء علی علمی الدرایه والرجال | آیت‌الله هاشمی گلپایگانی | دارالتفسیر | نکته‌برداری |
| دراسات فی مبانی علم الرجال | محمدباقر ملکیان | طه | نکته‌برداری |
| اعتبارسنجی حدیث شیعه | سید علیرضا حسینی شیرازی | سمت | نکته‌برداری |
| توضیح الاسناد المشکله فی الکتب الاربعه | سید محمدجواد شبیری زنجانی | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| تصحیح تراثنا الرجالی | محمدعلی نجار | دارالهجره | نکته‌برداری |
| التصحیف فی متن الحدیث | حیدر المسجدی | دارالحدیث | نکته‌برداری |
| قبسات فی علم الرجال | سید محمدرضا سیستانی | دارالمورخ العربی | نکته‌برداری |
| منهج نقد الحدیث: دراسة فی الاخبار الدخیله والمحرفه | محمدباقر ملکیان | دارزین العابدین | نکته‌برداری |
| تعارض الادله واختلاف الحدیث | آیت‌الله سیستانی | – | نکته‌برداری |
تذکرات بخش پیشرفته:
۱. بررسی نظرات عالمان درباره راویان چالشی مانند: محمد بن سنان، جابر بن یزید جعفی، مفضل بن عمر، سهل بن زیاد، معلی بن خنیس و علی بن ابی‌حمزه بطائنی.
۲. یادداشت‌برداری از سؤالات و موضوعات پژوهشی برای تولید محتوای علمی.
۳. انس روزانه با حدیث از طریق کتبی مانند الایمان والکفر (کافی)، بصائر الدرجات و آثار شیخ صدوق.
مقدمه‌خوانی تراث حدیثی و رجالی
(انجام تدریجی در کنار مطالعات سطح متوسطه)
- مقدمه التحریر الطاووسی
- مقدمه بحارالانوار (علامه مجلسی)
- مقدمه وسائل الشیعه (شیخ حر عاملی)
- مقدمه مستدرک الوسائل (محدث نوری)
- مقدمه مشرق الشمسین (شیخ بهایی)
- مقدمه تنقیح المقال (مامقانی)
- مقدمه قاموس الرجال (تستری)
- مقدمه منتقی الجمان (صاحب معالم) (نیاز به راهنمایی استاد)
- مقدمه حدائق الناظره (شیخ یوسف بحرانی) (نیاز به راهنمایی استاد)
- مقدمه کتاب الکافی
- مقدمه من لا یحضره الفقیه (از روضه المتقین)
- مقدمه تهذیب الاحکام (از ملاذ الاخیار)
- مقدمه الاستبصار (از استقصاء الاعتبار)
- خاتمه الاستبصار
- مقدمه کامل الزیارات
- مقدمه تحف العقول
- مقدمه الفهرست (نجاشی)
- مقدمه الرجال (شیخ طوسی)
- مقدمه الفهرست (شیخ طوسی)
- خاتمه المستدرک (محدث نوری)
منبع: لینک پی دی اف
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب های دانشی در سایت توسعه و توانمدسازی مراجعه کنید.
