گزیده ویدئویی از سخنان استاد حکمت‌نیا «استاد گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی» در دومین هم‌اندیشی اصحاب علوم اسلامی با عنوان «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی» خدمت شما ارائه می‌شود.
مقدمه
استاد حکمت‌نیا به بررسی دو دغدغه ذهنی پیش طراحی درختواره می‌پردازد:
- فهم دقیق مسئله: ضرورت درک عمیق و همه‌جانبه مسائل پیش از تلاش برای حل آن‌ها.
- چگونگی پاسخ و حل خلاقانه: اهمیت یافتن راه‌حل‌های نوآورانه و کارآمد برای مسائل.
عدم توجه همزمان به این دو جنبه می‌تواند منجر به فهم نادرست مسئله و ارائه پاسخ‌های غلط، یا فهم درست مسئله و ناتوانی در ارائه راه حل خلاقانه شود. بخش قابل توجهی از ایشان به موضوع حضور و رقابت بین‌المللی دستگاه‌های حل مسئله اختصاص یافته است.
نکات کلیدی و ایده‌های مهم
- تقدم چگونگی حل مسئله در مباحثات فعلی
امروزه بیشتر بحث‌ها حول “چگونگی حل مسئله” و اقتضائات آن برای خلاقیت متمرکز است.
- نقش دستگاه معرفتی در فهم و حل مسئله
ایشان به اهمیت وجود و حضور “دستگاه معرفتی” در فرایند فهم دقیق مسئله و ارائه پاسخ خلاقانه تاکید می‌کند. او می‌پرسد که آیا دستگاه معرفتی ما برای این امر حضور دارد یا خیر.
- ضرورت حضور بین‌المللی دستگاه حل مسئله
تلاش‌های کشورهایی مانند هند و چین، بر لزوم حضور فعال و موثر دستگاه‌های حل مسئله ایرانی در مجامع بین‌المللی می‌پردازند. ایشان استدلال می‌کند که بدون این حضور، امکان رقابت با دیگران وجود نخواهد داشت.
مثال هند: هند با گذشت حدود ۱۵ سال بر لزوم حضور بین‌المللی دستگاه حل مسئله خود تاکید کرده و به دنبال تعریف اصطلاحات و راه‌حل‌های قابل رقابت در سطح جهانی است. پیشنهاد می‌شود که حضور هند در ویکی‌پدیای هدایت‌شده نشان‌دهنده این حضور حساب‌شده است.
مثال چین: چین در ابتدا در مجامع بین‌المللی بیشتر در گروه‌های سوسیالیستی قرار می‌گرفت و اصطلاحاتش تحت تاثیر مدیریت نظری شوروی بود. اما با بازسازی و اصلاحات دهه ۱۹۷۰، سوالاتی مانند “ساختار اخلاق کنفسیوس در حل مسئله چیست؟” را مطرح کرده و به دنبال حضور نظری و تمدنی مستقل بوده است. حضور نظری شامل بحث‌های فلسفی و حضور تمدنی شامل ساخت اصطلاحات، نهادها و ساختارها است.
- انتقاد از رویکرد فعلی و فقدان استراتژی بین‌المللی
رشته‌های علمی موجود در ایران و فقدان قابلیت رقابت بین‌المللی در آن‌ها موجب نگرانی می‌شود. ایشان می‌پرسد که استراتژی بین‌المللی برای حضور و ظهور این رشته‌ها در سطح جهانی کجاست و با طرح این سوال که آیا رشته‌ای مانند حقوق می‌تواند دو صاحب‌نظر بین‌المللی تربیت کند، به نبود چنین استراتژی اذعان می‌کند.
- اهمیت بروز بین‌المللی و حمایت
صرف گفتگوهای داخلی کافی نیست و برای رقابت در سطح جهانی، نیاز به “بروز بین‌المللی” و “حمایت” از آن وجود دارد.
- مقایسه حضور ایران و شوروی در اکسپو
مقایسه حضور ایران (ارائه صنایع دستی و نمادهای فرهنگی سنتی) و شوروی (ارائه مدل‌های نظری و فلسفی درباره ذهن و جامعه) در یک نمایشگاه صنعتی در امارات، بر تفاوت رویکرد و سطح حضور بین‌المللی تاکید می‌کند. او معتقد است که شوروی با ارائه مبانی نظری، حضور بین‌المللی قوی‌تری داشته است.
مؤلفه‌های کلیدی برای ساماندهی بحث
برای ساماندهی بحث، سه مولفه را پیشنهاد می‌شود:
- چگونگی حل مسئله:تمرکز بر فرایند و روش‌های حل مسئله.
- دستگاه حل مسئله و مدیریت آن:توجه به ساختار و مدیریت کارآمد دستگاه‌های حل مسئله.
- مدیریت هوشمند آینده‌نگر و حرکت رو به جلو:داشتن رویکردی پویا و آینده‌نگر در ساختن و بازسازی جهان و تعیین سهم ایران در این ساختار جدید.
- ماهیت پویای مدیریت دانش: مدیریت در حوزه دانش نباید ایستا باشد، بلکه باید پویا و در حال حرکت و بازسازی باشد. او انتقاد می‌کند که مدیریت فعلی بیشتر بر حفظ ثبات موجود تمرکز دارد.
- ضرورت حرف‌های جدید و آزاداندیشی برای خلاقیت: خلاقیت نیازمند طرح ایده‌های نو، آزاداندیشی و شنیدن دیدگاه‌های متفاوت است. بدعت‌گذاران بزرگ در مراکز علمی معتبر برای طرح حرف‌های جدید خود، ساختارهای موجود را به چالش می‌کشیدند. او همچنین به هزینه داشتن حرف متفاوت و محدودیت‌های موجود در این زمینه اشاره می‌کند.
طرح سه سؤال اساسی
در پایان سه سؤال اساسی را مطرح شود:
- چگونه می‌توان به نیازهای کاربردی پاسخ داد؟
- دستگاه معرفتی ما از نظر ساختار و تعاملات چگونه عمل می‌کند و مدیریت علمی این تعاملات با چگونگی حل مسئله چگونه است؟
- برنامه دوستان در حوزه مدیریت دانش برای حضور و ظهور دستگاه حل مسئله ایرانی در ساختارهای جهانی به نحوی که قابلیت رقابت داشته باشد، چیست؟
جمع‌بندی
دو دغدغه اساسی در حوزه دانش و حل مسئله کلام را آغاز کردند و سپس به موضوع مهم حضور و رقابت بین‌المللی دراین دستگاه می‌پردازد. استاد حکمت نیا با ارائه مثال‌هایی از کشورهایی مانند هند و چین و انتقاد از وضعیت موجود در ایران، بر ضرورت داشتن استراتژی بین‌المللی، تقویت دستگاه‌های معرفتی، مدیریت پویای دانش و ایجاد فضای آزاداندیشی برای خلاقیت تاکید می‌کند. همچنین استاد حکمت نیا در راستای تحریک تفکر و یافتن راهکارهایی برای ارتقای جایگاه علمی و بین‌المللی ایران سوالات پایانی را مطرح کرده است.
برای مشاهده سخنان استاد پارسانیا (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران،گروه جامعه شناسی) در هم‌اندیشی «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی» با موضوع درختواره علوم اسلامی بر روی متن کلیک کنید.
