مأخذشناسی احادیث فقهی اهل سنت

مقدمه

در این راهیاب، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی احادیث فقهی اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.

معرفی پژوهشگر

«شیخ عبدالهادی فضلی»

عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)

«دکتر حسین صابری»

«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)

معرفی کتب

کتاب الجامع الصحيح سنن الترمذى

نسخه: ترمذی، محمد بن عیسى (۲۰۹-۲۷۹ ق.)؛ الجامع الصحيح سنن الترمذى، تحقیق احمد محمد شاكر، بيروت: داراحياء التراث العربی.

معرفی: الجامع الصحیح و هو سنن الترمذي، اثر ابوعیسى محمد بن عیسى بن سوره، با تحقیق احمد محمد شاکر، یکى از معروف‌ترین کتب روایى اهل سنت است که به زبان عربى نوشته شده است. نام این کتاب به‌صورت‌هاى مختلف نقل شده است، از جمله: «جامع الترمذی»، «السنن»، «جامع»، «صحیح الترمذی» و «الجامع الکبیر». (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب سنن النسائي

نسخه: نسائی، احمد بن علی (۲۱۵-۳۰۳ ق.)؛ المجتبى من السنن، سنن النسائي. تحقیق ابوغده، حلب مكتب المطبوعات الاسلامیه، ۱۴۰۶ ق. / ۱۹۸۶ م.

معرفی: سنن النسائي المسمی بالمجتبی، اثر ابوعبدالرحمن، احمد بن على بن شعیب نسایى (215-303ق)، معروف به امام نسایی، محدث معروف و مؤلف یکى از صحاح سته اهل سنت است که همراه با شرحی از جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق) به نام «الزهر الربی علی المجتبی» و «حاشیه» امام محمد سندی بن عبدالله هادی سندی (متوفی 1038ق)، توسط صدقی جمیل العطار، در هشت جلد، تحقیق و منتشر شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب سنن الدار قطنی

نسخه: دار قطنی، علی بن عمر (۳۰۶-۳۸۵ ق.)؛ سنن الدار قطنی، تحقیق سید عبدالله هاشم یمانی مدنی، بیروت: دارالمعرفه، ۱۳۸۶ ق./ ۱۹۶۶ م.

معرفی: سنن الدار قطني، تألیف علی بن عمر دارقطنی (متوفی 385ق) کتابی است در شش جلد با موضوع روایات اسلامی به زبان عربی. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب السنن الكبرى

نسخه: بیهقی احمد بن حسین (۳۸۴ – ۴۵۸  ق.)؛ السنن الكبرى، تحقيق محمد عبد القادر عطا، مكه: مكتبة دار الباز، ۱۴۱۴ ق. / ۱۹۹۴ م.

معرفی: السنن الكبری یا «السنن الكبير»، مهم‌ترین اثر حدیثی عالم شافعی احمد بن حسین بن علی بیهقی نیشابوری (متوفی 458ق) و یک دوره کامل فقه الحدیث است. محققان، انگیزه بیهقی را از نگارش السنن الکبری، دفاع از اصالت اقوال شافعی و نشان دادن پشتوانه روایی آن می‌دانند. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب السنن الصغرى

نسخه: همو؛ السنن الصغرى، تحقيق محمد ضیاء الدین اعظمی، مدينه منوره: مكتبة الدار، ۱۴۱۰ ق. / ۱۹۸۹ م.

معرفی: السنن الصغير، تألیف ابوبکر احمد بن حسین بن علی بیهقی (متوفی 458ق)، چکیده‌ای از «السنن الكبرى» و مکملى فقهى بر کتاب «الاعتقاد» اوست. این اثر، رساله فقهى با ماهیت حدیثى است که در نوع خود از نخستین‌ها بشمار می‌رود. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب العمدة في الأحكام في معالم الحلال والحرام عن خير الأنام محمد عليه الصلاة و السلام

نسخه: مقدسی حنبلی، عبدالغني بن عبد الواحد (۵۴۱ ـ ۶۰۰ ق.)؛ العمدة في الأحكام في معالم الحلال والحرام عن خير الأنام محمد عليه الصلاة و السلام، تحقيق احمد محمد شاکر، مصر: ۱۳۷۳ ق.

معرفی:

عمدة الأحكام من كلام خير الأنام(ص)، اثر حافظ عبدالغنی مقدسی (541-600ق)، کتابی است مشتمل بر احادیث احکام مورد اتفاق بخاری و مسلم که با تحقیق محمود ارناووط و عبدالقادر ارناووط، منتشر شده است. اثر حاضر، از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه احادیث احکام می‌باشد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب المنتقى من اخبارالمصطفی صلی الله علیه و سلم

نسخه: ابن تیمیه، مجدالدین عبد السلام (۵۹۰ ۶۵۳ ق.)؛ المنتقى من اخبارالمصطفى، تحقيق محمد حامد فقی، ۱۳۵۱ ق.

معرفی: المنتقی من سیرة المصطفی، نوشته سعید الدین محمد بن مسعود کازرونی (متوفای 758ق) از عالمان حدیث و فقه است. موضوع این اثر در سیره است و توسط لطفی منصور تحقیق شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

کتاب بلوغ المرام من أدلة الأحكام

نسخه: ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (۷۷۳-۸۵۲ ق.)؛ بلوغ المرام من أدلة الأحكام، تحقيق محمد حامد فقی، قاهره: ۱۳۵۲ ق.

معرفی: اشتمل هذا المتن على أصول الأدلة الحديثية للأحكام الشرعية. وذكر عصام موسي هادي في تحقيقه للكتاب «حرره مؤلفه تحريراً بالغاً، ليصير من يحفظه من بين أقرانه نابغاً ويستعين به الطالب المبتدي، ولا يستغنى عنه الراغب المنتهي»، بلغ مجموع أحاديث هذا المتن (١٥٩٦) حديثاً. (معرفی بیشتر در ویکی پدیا)

دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب

________________________________________________________

برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.

جهت دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.

و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی می‌توانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.