ملاحظاتی پیرامون درختواره علوم اسلامی و ضرورت توجه به فاعل اخلاقی
در بحث پیرامون درختواره علوم اسلامی، توجه صرف به ساختار و نحوه طبقه‌بندی علوم کافی نیست. باید به فاعل اخلاقی، یعنی افراد فعال در این عرصه (اساتید و طلاب) نیز توجه کرد. استاد اکبری بر این باورند که علاوه بر توجه به طبقه‌بندی علوم، باید به افرادی که در آینده در این حوزه فعالیت می‌کنند نیز توجه شود.
مقدمه
در بررسی ساختار علوم اسلامی، توجه صرف به طبقه‌بندی و ساختار دانش کافی نیست. لازم است کنشگران و فاعلان این عرصه، یعنی اساتید و طلاب، نیز مورد توجه قرار گیرند. استاد اکبری بر این باورند که برای تدوین یک درختواره علمی کارآمد، باید به نقش و ویژگی‌های افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، به ویژه در آینده، توجه ویژه‌ای داشت. ایشان معتقدند که تنها با رویکردی جامع که هم ساختار دانش و هم عامل انسانی را در نظر بگیرد، می‌توان به توسعه و توانمندسازی واقعی علوم اسلامی دست یافت.
اهمیت کار بالینی در حوزه علمیه
همان طور که پزشکان با تجربه بالینی بیماری‌ها را تشخیص می‌دهند، طلاب نیز باید با مسائل واقعی و عملی درگیر شوند. کار بالینی به معنای حضور در سازمان‌ها و نهادهای مرتبط است. این کار افراد را قادر می‌سازد تا مشکلات را از نزدیک لمس کرده و درک عمیق‌تری از مسائل پیدا کنند.
اهمیت حلقه های مطالعاتی تخصصی و مسئله محور
افراد با تشکیل حلقه‌های مطالعاتی و مطالعه و تولید دانش، رشته‌ها را به‌صورت گام‌به‌گام در فرآیند تولید دانش شکل می‌دهند. این دانش باید به تدریج در قالب کتاب‌ها، سرفصل‌ها و مقالات ارائه شود. همچنین، در کنار کار بالینی، باید از متخصصان عرصه‌های مختلف دعوت شود. این متخصصان می‌توانند در اتاق‌های فکری مسائل خود را مطرح کرده و راهکارهای موثری برای آن‌ها ارائه دهند.
نقش اتاق های تعامل علمی طلاب و حجره
نحوه چیدمان اتاق های طلاب و حجره ها اهمیت دارد. حضور افراد با تخصص‌های مختلف (مانند فقیه، فیلسوف، متخصص ادیان و اقتصاددان) در یک اتاق می‌تواند به تبادل نظر و تولید ایده‌های جدید منجر شود. این گفتگوها در ساعات استراحت، به طور ناخودآگاه در ذهن افراد شکل می‌گیرد و افراد را به تولید ایده‌های مؤثر سوق می‌دهد.
پرهیز از ظاهرگرایی و حسن و قبح عقلی
استاد اکبری هشدار می دهد که باید از افتادن در دام ظاهرگرایی و حسن و قبح پرهیز کرد. نباید با مراجعه صرف به قرآن و احادیث، همه چیز را استخراج کرده و عقل را کنار گذاشت؛ بلکه حسن و قبح عقلی نباید تعطیل شود.
ضرورت تخصص گرایی و مرجعیت بخشی به استادان متخصص
باید به گونه ای عمل کرد که حوزه در کسب عناوین علمی از دانشگاه جلوتر باشد. حوزه‌های علمیه یکسان نیستند و برخی از آن‌ها اهمیت بیشتری دارند. ضروری است که به استادان متخصص مرجعیت داده شود و دروس استادان برجسته ضبط شده و در فضای مجازی منتشر شوند.همچنین، باید از رویکرد علامه پنداری فاصله گرفت و همکاری در نگارش مقالات مشترک با متخصصان و تالیف کتاب ها ضروری است.
مولفه های اصلی در تدوین درختواره
_ توجه به مسئله و فاعل اخلاقی: در کنار توجه به طبقه‌بندی علوم، باید به افراد فعال در این عرصه نیز توجه شود.
_ کار بالینی و تجربه عملی: طلاب باید با مسائل واقعی جامعه درگیر شوند.
_ حلقه‌های مطالعاتی تخصصی: باید حلقه‌هایی برای مطالعه و تولید دانش ایجاد شود.
_ تعاملات علمی: اتاق‌های طلاب و حجره‌ها باید به فضایی برای تبادل نظر تبدیل شوند.
_ پرهیز از ظاهرگرایی و توجه به عقل: نباید صرفاً به ظاهر نصوص اکتفا کرد.
_ تخصص‌گرایی و مرجعیت بخشی: باید به استادان متخصص مرجعیت بخشیده شود.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
استاد اکبری با تاکید بر اهمیت تجربه عملی و کار بالینی در کنار مباحث نظری، به ضرورت ایجاد حلقه‌های مطالعاتی تخصصی و فضاهای تعامل علمی اشاره می‌کند. همچنین، ایشان بر پرهیز از ظاهرگرایی و توجه به عقلانیت و لزوم تخصص‌گرایی و مرجعیت بخشی به استادان متخصص تاکید دارد. استاد اکبری بر این باور است که برای دستیابی به یک درختواره علمی پویا و کارآمد، باید به طور همزمان به ساختار دانش و ویژگی‌های کنشگران آن توجه شود. در غیر این صورت، تلاش‌ها در جهت توسعه علوم اسلامی به نتایج مطلوب نخواهند رسید.
___________________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به پرونده‌های دانش در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد درختواره حوزه های دانشی علوم اسلامی میتوانید در سایت معاونت آموزش حوزه های علمیه مراجعه نمایید.