نصاب‌های مطلوبیت در ارکان نهاد حوزه

درآمد

در این فقره نصاب‌های مطلوب و متوقع در زمینه‌ی هر یک از ارکان سه‌گانه‌ی حوزه (رکن عوامل انسانی، رکن نرم‌افزاری، رکن سخت‌افزاری) و عناصر مختلف آنها را مطابق نظام علمی برآمده از نظریه‌ی آموزش پرورش‌مآل ارائه می‌کنیم. قبل از ورد به مباحث اصلی این بخش، نگاهی می‌افکنیم به هویت و رسالت حوزه و تکالیف حوزویان، با رویکرد و تلقی مورد نظر و انتظار.

فصل اول

اصول وظایف حوزه و علمای دین

در تلقی ما حوزه‌ی علمیه‌ی مطلوب، نهادی‌ست معرفتی_معنوی، و تحقیقی_تعلیمی که با الهام از منابع معتبر دینی و بازشناسی، روزآمدسازی و اجرای سنت‌های علمی_تربیتی، و مدیریتی_معیشتی اصیل و آزموده‌ی بازمانده از سلف صالح، برای «تولیدمعرفت» و «تربیت نیرو» در جهت تأمین نیازمندی‌های امت اسلامی در باب «فهم» و «فعل» دینی، فعالیت می‌کند.

با توجه به این تعریف و تلقی از هویت حوزه، اصول وظایف و شئون علمای دین عبارت‌اند از:

1. تولید معرفت، بر اساس منابع معتبر.
2. تعلیم معارف قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام به طبقات مختلف جامعه و تقویت ایمان دینی مردم.
3. مبارزه با کفر، شرک و تحریفات عقیدتی.
4. ترویج و تحکیم سبک زندگی اسلامی.
5. مقابله با تهدیدات فیزیکی و فرهنگی دشمنان.
6. آزادی‌خواهی، عدالت طلبی و غم‌خواری محرومان.
7. پرورش نیروی انسانی زمان‌آگاه.
8. تأسیس حکومت صالح عادل.
9. تلاش برای ساخت تمدن دینی.
10. تقویت معنویت و اخلاق در جامعه.

پس از اشاره به هویت و رسالت حوزه و حوزویان، اینک به طور فشرده تصویر وضع مطلوب ارکان ثلاثه‌ی نهاد حوزه را

مطرح می‌کنیم.

فصل دوم

نصاب مطلوبیت عوامل انسانی

عوامل انسانی نهاد حوزه، از جایگاه خاصی در ساخت نظام علمی_آموزشی پرورش‌مآل برخوردار است. به اقتضای هویت و رسالت این نهاد نورانی، عوامل انسانی آن، نقش علت فاعلی را ایفا می‌کنند. این رکن رکین از عناصر زیر تشکیل می‌شود:

1. مسئول (به‌مثابه محور اجرایی)؛
2. مدیر(به‌مثابه محور اجرایی)؛
3. مدرسان (به‌مثابه عامل محوری تعلیم و تربیت)؛
4. طلاب؛
5. کارگزاران.

از آنجا که استکمال نفوس داوطلبان تحصیل در حوزه و بر منصه‌ی فعلیت نشاندن استعدادهای فطری آنان، علت غایی نظام آموزشی حوزه است، موضوع تربیت طلاب، کانون و گرانیگاه نظام پیشنهادی قلمداد می شود. از این‌رو در تنظیم برنامه‌ی این نظام، بیش از هر عنصر دیگری، به تببین امور و مسائل این عنصر اهتمام می‌ورزیم. لذا در وصف وضعیت مطلوب دیگر عناصر (متولی، مسئول، مدیر، مدرسان و کارگزاران) به بیان حداقلی قناعت می‌ورزیم و همه‌ی مباحث مربوط بدانها را در قالب یک فرع سامان می‌بخشیم، اما شرح نصاب‌های لازم‌التحقق درباره‌ی عنصر طلبه را به صورت فصلی مستقل می‌آوریم.

فرع اول: عامل مسئول/متولی

مسئول حوزه/مدرسه، به عنوان مؤسس یا سرپرست، تعیین کننده‌ترین عنصر رکن عامل انسانی حوزه قلمداد می‌شود و باید شخصیتی باشد برخوردار از صلاحیت‌های فکری_علمی، معنوی_اخلاقیِ درخور برای ایفای نقش مرشد معنوی و الگوی معرفتی تأثیر گذار بر عوامل انسانی، خاصه طلاب حوزه‌ی تحت سرپرستی.

فرع دوم: عامل مدیر

مدیر حوزه/مدرسه، محور امور اجرایی آن است. نصاب مطلوب صلاحیت‌هایی که در شرایط حاضر یک مدیر شایسته باید برخوردار باشد عبارت‌اند از:

1. حسن شهرت، اتصاف به اوصاف طلبگی و التزام به ارزش‌های صنفی، فراخور نیاز واحد حوزوی تحت مدیریت.
2. تلقی دقیق و درست از هویت و رسالت حوزه.
3. شناخت کافی از مسائل جاری حوزه.
4. تسلّط بر علوم محوری حوزه.
5. آگاهی، اعتقاد والتزام کافی نسبت به مبانی انقلاب اسلامی و حکومت اسلامی.
6. بصیرت اجتماعی_سیاسی.
7. شوق وافر به عهده‌داری مدیریت حوزه.
8. اخلاص، تهذّب و تخلّق به اخلاق.
9. برخورداری از دانش و تجربه‌ی مدیریت.
10. آشنایی کافی با فنون ارتباط اجتماعی.

فرع سوم: عامل مدرس

با لحاظ جایگاه «استاد» در نظام علمی و تربیتی حوزه و تأثیر جایگزین ناپذیر آن در تربیت طلاب، مدرسان باید از صلاحیت‌های علمی، معنوی، اخلاقی و مهارتی مورد نیاز برای احراز این جایگاه و اجرای موفق وظایف آموزشی و تربیتی محوله برخوردار باشند، موارد زیر از جمله آنهاست:

1. تسلط کافی به مباحث علمی و فنی که عهده‌دار تدریس و تعلیم آن می‌شوند.
2. برخورداری از مراتب تهذیب و فضائل اخلاقی.
3. تقوا و تعهد.
4. نظم، وقار و آراستگی ظاهر.
5. ایمان عمیق به اهمیت و خطورات رسالت حوزه.
6. اعتقاد قلبی و التزام عملی به اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی و اصل اصیل ولایت فقیه.
7. بصیرت اجتماعی_سیاسی

فرع چهارم: عامل کارگزار

کارگزاران و کارکنان بخش‌های آموزشی، پژوهشی، تهذیبی، فرهنگی، اداری مالی و اجرایی، عموماً باید از ویژگی‌های زیر برخوردار باشند:

1. آگاهی کافی، اعتقاد و التزام جدی به عقاید، احکام و اخلاق دینی، متناسب با جایگاه سازمانی و فراخور شأن حوزه.
2. تعهد و التزام قاطع به مبانی انقلاب اسلامی، قانون اساسی و اصل ولایت فقیه.
3. حسن سابقه، حسن شهرت، حسن خلق و حسن ظاهر.
4. دانایی و توانایی کافی نسبت به وظایف محوله و آشنایی با عرفیات و زی حوزوی.
5. انضباط در رفتار و گفتار، نظم در کار و اطاعت پذیری نسبت به مافوق.
6. حسن معاشرت و ادب سلوک با مدرسان، طلاب و ارباب رجوع.
7. انگیزه‌مندی و مسئولیت‌پذیری، صداقت و امانتداری.

ادامه دارد…