معجم الأصولی تأليف محمد صنقور على در دو جلد مى‌باشد كه در آن 826 اصطلاح، قاعده و مسئله اصول فقه مورد شرح و بررسى قرار گرفته و در مورد هر يك از اين اصطلاحات و قواعد، مقاله‌هاى مجزا و کامل نگاشته گردیده است و نویسنده در مقدمه، هدف از نگارش این معجم را دسترسی آسان‌تر طلاب و محققان به مفاهیم و قواعد اصولی بیان کرده است.
ساختار
نگارنده مباحث معجم اصولی را به ترتيب حروف الفبا تدوين نموده و در مورد هر واژه يا اصطلاح اصولى كليه جوانب آن را بررسى نموده و اصطلاحات مرتبط با آن را نيز شرح داده است. وى در برخى از موارد به شرح بعضى از مسائل علم اصول فقه و ادله آن نيز پرداخته است.از اين رو سعى نموده ديدگاه جامعى از آراى اصولیان ارائه نمايد.هدف از تدوين اين معجم اصولى چنانچه خود نگارنده در مقدمه كتاب اشاره كرده است دسترسى آسان اصطلاحات و قواعد اصول فقه براى طلاب حوزه‌هاى علميه و محققان اصول فقه مى‌باشد.
جلد اول
در جلد اول معجم اصولی، اصطلاحات از حرف الف تا جیم گردآوری شده‌اند که شامل حدود 300 اصطلاح اصولی است. از جمله اصطلاحات مهم در این جلد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اصالة الاباحة: اصل بر جواز اعمال و رفتارها است مگر آنکه دلیلی بر حرمت آن وجود داشته باشد.
- اجتهاد: تلاش فقیه برای استنباط احکام شرعی از ادله تفصیلی.
- استحسان: نوعی از استدلال در فقه که بر اساس مصلحت یا شرایط خاص، حکمی خلاف ظاهر دلیل صادر می‌شود.
- استصحاب: قاعده‌ای که بر بقای حالت سابق تا زمانی که خلاف آن ثابت شود، دلالت دارد.
- برائت: اصلی که در موارد شک در تکلیف، بر عدم وجوب حکم یا الزام شرعی دلالت می‌کند.
جلد دوم
جلد دوم معجم اصلولی به شرح اصطلاحات اصول فقه از حرف حاء تا یاء می‌پردازد. برخی از اصطلاحات مهم این جلد عبارتند از:
- حجت: اماره یا دلیلی که شارع برای اثبات حکم شرعی تعیین کرده است.
- حرمت: منع شرعی در انجام عملی خاص.
- قاعده صحت: اصلی که بر صحت اعمال و عقود در صورت شک در فساد آن‌ها تأکید می‌کند.
- ظن: نوعی گمان قوی که در موارد فقدان قطع و یقین، برای استنباط احکام شرعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- قاعده يد: قاعده‌ای که بر اساس آن تصرف شخص در مالی دلالت بر مالکیت او دارد، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.
نتیجه‌گیری
معجم اصولی محمد صنقور به عنوان یک منبع ارزشمند در علم اصول فقه، تلاش دارد با ارائه توضیحات جامع و دقیق، به پژوهشگران و طلاب در درک بهتر اصطلاحات و قواعد اصولی کمک کند. این اثر با نظم الفبایی و شرح مستوفای هر اصطلاح، دسترسی سریع و آسان به مطالب را فراهم می‌سازد.
