درسنامه کلیات علم رجال/مهدی یوسفی
معرفی کلی
کتاب «درسنامه کلیات علم رجال» تألیف مهدی یوسفی، گزارشی منسجم و فشرده از مباحث پایه‌ای علم رجال است که برگرفته از تألیف آیت‌الله جعفر سبحانی با عنوان «کتاب فی علم الرجال» می‌باشد. این درسنامه توسط «مرکز آموزش‌های غیرحضوری حوزه علمیه خواهران» در سال ۱۳۹۹ تدوین شده است.
ساختار و محتوای درسنامه
- تعداد دروس: ۳۰ درس
- ماهیت تألیف:
- عمدتاً ترجمه و تلخیص مطالب کتاب «فی علم الرجال»
- افزودن توضیحات تحلیلی و دسته‌بندی مباحث برای سهولت در استفاده
- نمونه‌ای از متن اثر:
حکم تعارض کلام نجاشی با کلام شیخ طوسی
علامه بحرالعلوم (ره) پس از نقل عبارات گروهی از عالمان فقه و رجال، مثل علامه حلی، شهید ثانی، شیخ حسن صاحب معالم، مقدس اردبیلی که به مقدم بودن قول نجاشی بر قول شیخ طوسی در مقام تعارض حکم کرده‌اند، می‌نویسد: این تقدیم به دلیل خصوصیاتی است که نجاشی از آن برخوردار است:
تألیف رجال نجاشی پس از تألیف فهرست شیخ طوسی است، زیرا نجاشی در کتابش شرح حال شیخ را آورده و به نام فهرست تصریح کرده است.
تخصص نجاشی در رجال و علم انساب بوده است؛ به خلاف شیخ طوسی که در علم رجال، حدیث، تفسیر، کلام، فقه و دیگر علوم تبحر داشته و در هر کدام از این علوم، تألیفات متعددی دارد.
نجاشی اهل کوفه بوده و بیشتر راویان نیز در آن زمان از مردم کوفه بودند، لذا او به احوال آنها بیشتر از شیخ طوسی آگاه بوده است.
هم‌نشینی با استادانی همانند احمد بن حسین غضائری و پدرش، احمد بن علی بن نوح سیرافی از نجاشی استادی متخصص و با اطلاعات فراوان در این فن ساخته بود!
آیت الله بروجردی رجال نجاشی را حاشیه‌ای بر فهرست شیخ طوسی می‌دانسته است.
ویژگی‌های دسترسی
- نسخه الکترونیکی رایگان:
- متن کامل درسنامه به‌صورت آزاد روی اینترنت منتشر شده است.
- از جمله منابع قابل اشاره، وب‌سایت افق اندیشه است.
- میزان پراکندگی در اینترنت:
- علی‌رغم رایگان بودن، تعداد سایتهای میزبان این فایل محدود بوده و این نشان از کم توجهی به این درسنامه می‌باشد.
جمع‌بندی
درسنامه آقای مهدی یوسفی، با ترجمه مطالب آیت‌الله سبحانی و افزودن توضیحات تحلیلی، دستاویزی ارزشمند برای فراگیری اصول علم رجال فراهم آورده است. دسترسی آسان به نسخه الکترونیکی و طبقه‌بندی منظم دروس، این اثر را برای طلاب و پژوهشگران علاقه‌مند به علوم حدیث به منبعی کاربردی بدل کرده است.
درسنامه رجال مقارن/حجت‌الاسلام نجم‌الدین طبسی
درسنامه «رجال مقارن» اثری است تطبیقی و آموزشی در عرصه علم رجال که دیدگاه‌های شیعه و سنی را در کنار هم می‌نشاند. این کتاب مشتمل بر پانزده درس است که از مقدمات و تعاریف پایه تا بررسی عدالت صحابه و حدیث عشره مبشّره را دربر می‌گیرد. تألیف نجم‌الدین طبسی و گردآوری و تنظیم سید حمیدرضا روحانی، همراه با نشر موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، دسترسی رایگان الکترونیکی و انتشار در سایتهای معتبر، از ویژگی‌های برجسته این درسنامه به شمار می‌آید.
مشخصات کلی
- عنوان کامل: درسنامه رجال مقارن: آشنایی اجمالی با علم رجال و علمای رجالی شیعه و سنی
- پدیدآور (تألیف): حجت‌الاسلام نجم‌الدین طبسی
- گردآورنده و تنظیم‌کننده: حجت‌الاسلام سید حمیدرضا روحانی
- ناشر: موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی (قم)
- سال انتشار: ۱۳۸۵ ش.
- زبان: فارسی
- نوع اثر: کتاب درسی تطبیقی (علم رجال)
دسترسی و انتشار الکترونیکی
- نسخه الکترونیکی رایگان: متن کامل درسنامه به‌صورت آزاد در اینترنت قابل دانلود است.
- وب‌سایت‌های میزبان: از جمله حدیث نت
- دسترسی آسان: بدون قفل دیجیتال (DRM) و بدون نیاز به اشتراک ویژه.
- میزان پراکندگی: علی‌رغم رایگان بودن، فایل در تعداد محدودی از سایت‌ها موجود است؛ اما در پایگاه‌های اصلی حوزه‌های علمیه به‌راحتی یافت می‌شود.
ساختار و عناوین دروس
این درسنامه در قالب ۱۵ درس تنظیم شده و عناوین هر درس به شرح زیر است (عنوان‌ها برگرفته از فهرست اثر می‌باشد):
- علم رجال را بشناسیم
- آشنایی با بعضی از اصطلاحات علم رجال در کتب رجالی شیعه
- آشنایی با بعضی از اصطلاحات علم رجال در کتب رجالی اهل سنت
- آشنایی با اصطلاحات رایج کتب رجالی اهل سنت و آشنایی با اصطلاحات و روات مشترک فریقین
- مهم ترین کتاب های رجالی شیعه
- آشنایی با بعضی علمای معاصر رجالی شیعه
- آشنایی با برخی کتب روایی شیعه
- آشنایی اجمالی با ابواب و عناوین بحار الانوار
- آشنایی با کتب مهم رجالی اهل سنت
- آشنایی با علمای رجالی اهل سنت
- (ادامه) آشنایی با علمای رجالی اهل سنت
- آشنایی با برخی کتب روایی ـ حدیثی اهل سنت
- آشنایی با برخی از مؤلفان کتب رجالی
- عدالت صحابه
- حدیث عشره مبشره و آشنایی با بعضی از صحابه
قسمتی از متن درسنامه
يكى از اصلى‌ترين سؤالات در خصوص علم رجال بيان ضرورت و یا عدم نياز به آن است؛ زيرا عده‌اى از علما با بيان ادله‌اى استدلال مى‌كنند كه علم رجال نمى‌تواند به عنوان يك ضرورت و نياز تلقى شود و در مقابل گروهى نيز، با بيان ادله‌اى ضرورت و نياز به علم رجال را مورد تأكيد قرار مى‌دهند؛ بنابراين پيش از آغاز بحث ضرورت دارد كه ادله هر كدام از طرفين مورد بررسى قرار گيرد.
جمع‌بندی و کاربرد
درسنامه رجال مقارن با ارائه مبانی مشترک و متمایز علم رجال در دو مکتب بزرگ اسلامی، ابزار مناسبی برای طلاب و پژوهشگران فراهم می‌آورد. دسته‌بندی درس‌ها، فهرست واضح و دسترسی رایگان الکترونیکی، این اثر را به مرجعی کارآمد در مطالعات تطبیقی علم رجال تبدیل کرده است.
درسنامه علم رجال/امیر غنوی
درسنامه «علم رجال» اثر امیر غنوی منتشرشده توسط انتشارات ذکرا در سال ۱۳۹۷ در ۳۴۴ صفحه(قطع وزیری، جلد گالینگور)، مجموعه‌ای کاربردی برای طلاب و پژوهشگران است که صرفاً در نسخه فیزیکی عرضه شده و نسخه الکترونیکی آن تاکنون منتشر نشده است. صفحات مقدمه و فهرست مطالب در هیچ‌یک از وب‌سایت‌های فروش یا معرفی درج نشده است که این خود نقطه‌ضعفی برای دسترسی پژوهشگرانه به حساب می‌آید. سفارش نسخه فیزیکی از طریق چندین پلتفرم با قیمت و موجودی متفاوت به‌راحتی امکان‌پذیر است.
معرفی محتوایی
در این کتاب، علم رجال با رویکردی کاملاً کاربردی مورد بررسی قرار گرفته و بر پاسخ‌گویی به نیازهای طلاب و پژوهشگران پیش از ورود به درس خارج تأکید شده است. این نگاه کاربردی موجب شده مباحث رجالی در سه بخش تنظیم شود: تشخیص سند، تنقیح سند، و بررسی احوال راویان. در بخش نخست، تلاش می‌شود اسناد از مشکلاتی نظیر حذف در تعلیقات، ابهام در ضمائر، تذییل، و درهم‌آمیختگی ناشی از تحویل پاک‌سازی شوند تا در پایان، سندی شفاف و روشن در اختیار قرار گیرد. بخش دوم به تمییز مشترکات، توحید مختلفات و شناخت تحریفات و نحوه وقوع آنها می‌پردازد. بخش سوم، که مفصل‌ترین قسمت کتاب نیز هست، به بررسی احوال راویان اختصاص یافته است.
وضعیت دسترسی
- در سامانه‌های مختلف فروش کتاب موجود است و کاربران می‌توانند خرید کنند.
- هیچ نسخه PDF یا eBook رسمی از این عنوان یافت نشد؛ در جستجوی وب‌سایت‌های تخصصی دانلود کتاب نیز نشانی از نسخه الکترونیکی موجود نبود.
- عدم انتشار نسخه دیجیتال، نقدی جدی بر ناشر است؛ چرا که دسترسی فوری به فهرست مطالب و مقدمه برای مخاطبان تحقیقاتی ضروری است.
- عدم دسترسی به مقدمه و فهرست مطالب: مقدمه و فهرست در دسترس مخاطب قرار نگرفته است و این کمبود، امکان بررسی اجمالی ساختار کلی کتاب را از بین می‌برد و پژوهشگر را ناچار به تهیه نسخه فیزیکی می‌کند.
جمع‌بندی
درسنامه علم رجال امیر غنوی، با تأکید بر کاربردی‌سازی مباحث رجالی، منبع مفیدی در درس‌های مقدماتی است؛ اما فقدان نسخه الکترونیکی و عدم انتشار مقدمه و فهرست آنلاین، دسترسی پژوهشگران را محدود کرده است. سفارش نسخه فیزیکی به سهولت از طریق چندین پلتفرم داخلی ممکن بوده و قیمت‌ها بسته به چاپ و موجودی متفاوت است.
برای مشاهده دیگر راهیاب‌های آموزش اینجا را بزنید.