مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی واژه‌‌نامه حدیث اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه حدیث و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
معرفی «شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
معرفی «دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
تغريب الحديث
نسخه: ابوعبید هروی قاسم بن سلام (۱۵۴-۲۲۴ ق.) تغريب الحديث، تحقیق محمد عبدالمعید خان، بیروت: دار الكتاب العربي، ۱۳۹۶ ق.
معرفی: غريب الحديث، اثر ابوعبید قاسم بن سلام هروی (متوفی 224ق/838م)، کتابی است در شرح واژه‌های مشکل به‌کاررفته در احادیث نبوی و آثار صحابه که با تصحیح محمد عظیم‌الدین به چاپ رسیده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسير غريب الموطأ
نسخه: ابن حبیب، عبدالملک بن حبیب (۱۷۴ – ۲۳۸ق.): تفسير غريب الموطأ. تحقيق عبد الرحمن بن سليمان العثيمين رياض: مكتبة العبيكان، ۱۴۲۱ ق./ ۲۰۰۱ م.
معرفی: تفسير غريب الموطأ، نوشته ابومروان عبدالملک بن حبیب بن سلیمان سلمى (238 یا 239-174ق)، عالم اندلسى مالکی‌مذهب است. نویسنده در این اثر دو جلدی (به‌خلاف نامش) همه متن «موطأ» را بررسی نکرده است. کتاب به شیوه «پرسش و پاسخ» سامان یافته و عبدالملک خواسته است گره را از دشواری‌های فهم برخی از احادیث «مُوَطَّأ» بگشاید. عبدالرحمن بن سلیمان عُثیمین پژوهش این اثر را انجام داده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
غريب الحديث
نسخه: ابواسحاق حربی ابراهیم بن اسحاق (۱۹۸-۲۸۵ ق.): غريب الحديث، تحقيق سلیمان ابراهیم محمد عاید مکه جامعة أم القرى، ۱۴۰۵ ق.
معرفی: غريب الحديث، اثر ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق حربی (198-285ق)، کتابی است درباره واژه‌های ناآشنا، نامفهوم و یا دیریاب به‌کاررفته در احادیث و روایات که با تحقیق سلیمان بن ابراهیم بن محمد عاید به چاپ رسیده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
غريب الحديث
نسخه: ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (۲۱۳ ۲۷۶ ق.): غريب الحديث، تحقيق عبدالله جبوری بغداد: مكتبة العاني، ۱۳۹۷ ق.
معرفی: غریب الحدیث، اثر ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه دینوری (متوفی 276ق)، از جمله منابع مهم در تبیین و تفسیر معنای الفاظ دشوار احادیث است. این اثر به زبان عربی در دو جلد منتشر شده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
غرائب حدیث الامام مالک بن انس
نسخه: ابن مظفر، محمد بن مظفر (۲۸۶-۳۷۹ ق.) غرائب حدیث الامام مالک بن انس تحقیق ابو عبد الباری رضا بن خالد الجزائري رياض دار السلف ۱۴۱۸ ق / ۱۹۹۸ م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
غريب الحديث
نسخه: خطابی، حمد بن محمد (۳۱۹ – ۳۸۸ ق.)؛ غريب الحديث، تحقيق عبد الكريم ابراهیم غرباوی مکه جامعة أم القرى، ۱۴۰۲ ق.
معرفی: غريب الحديث، اثر ابوسلیمان حمد بن محمد بن ابراهیم خطابی بستی (متوفی 388ق)، کتاب مهم و مشهور نویسنده درباره واژه‌های ناآشنا، نامفهوم و یا دیریاب در علم حدیث می‌باشد که از منابع مهم در موضوع خود بشمار رفته و با تحقیق عبدالکریم ابراهیم غرباوی و تخریج احادیث توسط عبدالقیوم عبدرب‌النبی، به چاپ رسیده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مشکل الحدیث و بیانه
نسخه: این فورک محمد بن حسن (۳۳۰-۴۰۶ ق)؛ مشکل الحدیث و بیانه تحقیق موسى محمد على بيروت عالم الكتب، ۱۴۰۵ ق /۱۹۸۵ م.
معرفی: مشکل الحدیث وبیانه اثر ابن فورک، ابوبكر محمد بن حسن بن فورک انصارى اصفهانى (متوفای 406ق/ 1015م)، متكلم، فقيه، مفسر، اديب و واعظ اشعرى شافعى، معروف‌ترین کتاب اوست که در تأویل و تفسیر احادیثی است که ظاهر آن‌ها دال بر تشبیه و تجسیم است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر غريب ما في الصحيحين البخاری و مسلم
نسخه: حمیدی، محمد بن ابی نصر فتوح (۴۲۰ – ۴۸۸ ق.) تفسیر غريب ما في الصحيحين البخاری و مسلم، تحقیق زبیده محمد سعيد عبد العزیز قاهره: مكتبة السنه، ۱۴۱۵ ق / ۱۹۹۵م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.