مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی علم‌الحدیث شیعه، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه علوم حدیث و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
الرعاية في علم الدراية
نسخه: شهید ثانی زین الدین بن علی ۹۱۱-۹۶۶ ق.) ؛ الرعاية في علم الدراية تحقیق عبدالحسین محمد على بقال، قم: مكتبة آية الله العظمى المرعشی، ۱۴۰۸ ق.
معرفی: الرعاية في علم الدراية، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی (911-966ق)، معروف به شهید ثانی، این اثر با پژوهش و پاورقی‌های عبدالحسین محمدعلی بقّال(متولد 1315ش) و مقدمه کوتاهی از آیت‌الله مرعشی نجفی (1376-1269ش) منتشر شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الدراية
نسخه: همو الدراية، تهران: مجمع علمی اسلامی، ۱۴۰۴ ق.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
وصول الأخيار الى اصول الأخبار
نسخه: عاملی، حسین بن عبد الصمد (۹۱۸-۹۸۴ ق.)؛ وصول الأخيار الى اصول الأخبار، تحقيق عبد اللطيف کوهکمری، قم: مجمع ذخائر اسلامی، ۱۴۰۱ ق.
معرفی: وصول الأخيار إلى أصول الأخبار، تأليف محدث و فقيه امامى، حسين بن عبدالصمد حارثى عاملى (متوفى 984ق)، پس از كتاب «الرعاية في علم الدراية» شهيد ثانى، يكى از متون مهم دراية الحديث در عصر صفوى بوده و قبل از 960ق، در مشهد تأليف شده است[۱] كتاب حاضر با تحقيق سيد عبداللطيف كوه‌كمرى منتشر شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الوجيزة في علم الدراية به ضمیمه حبل المتين، الرسالة الارثية، مشرق الشمسين رسالة العروة الوثقى
نسخه: شیخ بهائی، محمد بن حسين (۹۵۳-۱۰۱۳ ق.) الوجيزة في علم الدراية به ضمیمه حبل المتين، الرسالة الارثية، مشرق الشمسين رسالة العروة الوثقى، تهران: احمد الشيرازي ۱۳۲۱ ق.
معرفی: الوجيزه في علم الدرايه اثر شيخ بهاء‌الدين عاملى از علماى قرن دهم هجرى به زبان عربى، متضمن خلاصه‌اى از مباحث علم درايه و مشتمل است بر آنچه كه اهل درايه به آن نيازمند ميباشند، بسيار موجز و مختصر در حدود 10 صفحه می‌باشد كه به عنوان مقدمه‌اى بر كتاب “حبل المتين” نوشته است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مقباس الهداية في علم الدراية
نسخه: مامقانی، عبدالله (۱۲۵۲-۱۳۱۱) مقباس الهداية في علم الدراية، تحقيق محمدرضا مامقانی، قم: مؤسسه آل البيت ، ۱۴۱۱ ق.
معرفی: مقباس الهداية في علم الدراية، اثر علامه شیخ عبدالله مامقانی (1290-1351ق)، با تحقیق شیخ محمدرضا مامقانی، کتاب مفصل و مبسوطی است در علم درایه که به‌عنوان مقدمه‌ای بر رجال کبیر نویسنده، موسوم به «تنقيح المقال» نگاشته شده و مباحث مربوط به حدیث و درایه به‌خوبی در آن مطرح شده است و از بهترین کتاب‌های درایه شیعه است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
علم الحديث و درایة الحديث
نسخه: مدیر شانه چی کاظم (۱۳۰۶- ۱۳۸۱): علم الحديث ویرایش (۳) با تجدید نظر و اضافات قم دفتر انتشارات اسلامی، بی تا.
معرفی: علم الحديث اثر كاظم مديرشانه‌چى، كتابى است پيرامون علم حديث، تشخيص احاديث مجعول و اصطلاحات رايج در حديث‌شناسى، كه به زبان فارسى نگارش شده است. نویسنده، اولين مقدمه را در سال 1344ش بر كتاب نوشته است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نورلایب
اصول الحديث و احكامه في علم الدراية رسالة مختصرة تبيين اقسام الحديث و احكامه
نسخه: سبحانی تبریزی جعفر؛ اصول الحديث و احكامه في علم الدراية رسالة مختصرة تبيين اقسام الحديث و احكامه …. قم: مؤسسة الامام الصادق ، ۱۴۲۶ ق./ ۱۳۸۴.
معرفی: أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية، اثر آیت‌الله جعفر سبحانی، تحقیقی است درباره علم «دراية الحديث» و اصطلاحات حدیثی و اصول حاکم بر آن. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الحديث النبوى بين الرواية و الدراية دراسة موضوعية منهجية الأحاديث اربعين صحابيا على ضوء الكتاب
نسخه: همو الحديث النبوى بين الرواية والدراية دراسة موضوعية منهجية الأحاديث اربعين صحابيا على ضوء الكتاب، قم: مؤسسة الامام الصادق ، ۱۴۱۹ ق.
معرفی: الحديث النبوي بين الرواية و الدراية، نوشته جعفر سبحانى است كه نویسنده در آن، با ذكر مقدمه‌اى عالمانه و مفصل در مورد روش و چگونگى‌هاى تمحيص و پاک‌سازى سنت، روايات صحيح و سقيم چهل نفر از صحابه پيامبر(ص) را از ابعاد مختلف (قرآنى، روايى، اجماع و تاريخ) مورد نقد و بررسى قرار داده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
معرفة الحدیث و تاریخ نشره و تدوينه و ثقافته عند الشيعة الامامية
نسخه: بهبودی محمد باقر : معرفة الحدیث و تاریخ نشره و تدوينه و ثقافته عند الشيعة الامامية، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲
معرفی: معرفة الحديث و تاريخ نشره و تدوينه و ثقافته عند الشيعة الإماميه، از آثار رجالى محمدباقر بهبودى به زبان عربى است. اين اثر، علاوه بر گزارش‌هاى تاريخى مستند از حديث شيعه، اطلاعات دقيقى در ارتباط با الفاظ كاربردى در رجال شيعه در اختيار خواننده مى‌گذارد. همچنين به‌سان كتاب ضعفاى ابن غضائرى كه راويان ضعيف را مستدل معرفى كرده است، افراد ضعيف در رجال شيعه را فهرست مى‌كند كه مشتمل بر اطلاعات ارزشمندى است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.