مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی علم‌الحدیث اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه علوم حدیث و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
المحدث الفاضل بين الراوى والواعي
نسخه: رامهزمی، حسن بن عبدالرحمن (۲۶۰ – ۳۶۰ ق.)؛ المحدث الفاضل بين الراوى والواعي، تحقيق محمد عجاج خطيب، بيروت: دار الفکر، ۱۴۰۴ ق.
معرفی: المُحدِّث الفاصل بين الراوي و الواعي، اثر قاضى حسن بن عبدالرحمن رامهرمزى (د 358ق/969م)، با تحقيق محمد عجاج خطیب، كتابى است در موضوع دراية الحديث كه به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده است. آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، اين است كه اين اثر، اولین مجموعه‌اى است كه در دانش درايه تدوين يافته است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
<h3>معرفة علوم الحديث
نسخه: حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (۳۲۱-۴۰۵ ق.)؛ معرفة علوم الحديث. تحقیق معظم حسین بيروت: دار الكتب العلميه، ۱۳۹۷ ق / ۱۹۷۷ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الكفاية في علم الرواية
نسخه: خطیب بغدادی، احمد بن على (۳۹۲-۴۶۳ ق.) الكفاية في علم الرواية، تحقیق ابو عبدالله سورقی و ابراهیم حمدی مدنی مدينه منوره المكتبة العلميه.
معرفی: كتاب الكفاية في علم الرواية، اثر ابوبکر احمد بن علی بن ثابت، معروف به خطیب بغدادی (متوفی 463ق)، یکی از بهترین و پربارترین کتب اهل سنت در زمینه علوم حدیث است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الالماع الى معرفة أصول الرواية و تقييد السماع
نسخه: قاضی عیاض، عیاض بن موسی (۴۷۶-۵۴۴) ق.): الالماع الى معرفة أصول الرواية و تقييد السماع، تحقیق احمد صقر، قاهره دار التراث: تونس: المكتبة العتيقه. ۱۳۷۹ ق. / ۱۹۷۰ م.
معرفی: الإلماع إلی معرفة أصول الرواية و تقييد السماع، اثر قاضى عياض بن موسى يحصبى (متوفى 544ق)، با تحقيق شيخ احمد فريد مزيدى، كتابى است مختصر پيرامون طرق تحمل روايت و الفاظ اداى آن و مباحث مربوط به اين دو حوزه كه به زبان عربى و در نيمه اول قرن ششم هجرى، نوشته شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مقدمة ابن الصلاح فی علوم الحدیث
نسخه: ابن صلاح شهر زوری عثمان بن عبد الرحمن (۶۴۳۵۷۷ ق.)؛ مقدمة ابن الصلاح: علوم الحديث، تحقیق نورالدین عتر، بیروت: دار الفكر المعاصر، ۱۳۹۷ ق./ ۱۹۷۷ م.
معرفی: مقدمة ابن الصّلاح في علوم الحديث تأليف ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن شهرزورى (متوفى 643ق)، معروف به ابن صلاح از مهمترين تأليفات در علم حديث است كه به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى نوشته شده است. كتاب با تحقيق ابوعبدالرحمن صلاح بن محمد بن عويضه منتشر شده است. از اين كتاب با نام‌هاى «علوم الحديث» و «معرفة أنواع علم الحديث» نيز ياد شده است. از آنجا كه اين كتاب مقدمه‌اى براى حديث‌شناسى است، آن را مقدمه ناميده‌اند (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الاقتراح في الاصطلاح
نسخه: ابن دقیق عید، محمد بن علی (۷۰۲۶۲۵) ق.) : الاقتراح في الاصطلاح بیروت: دار الكتب العلميه، ۱۴۰۶ ق / ۱۹۸۶ م.
معرفی: الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلى ذلك من الأحاديث المعدودة من الصحاح اثر تقى‌الدين محمد بن على، معروف به ابن دقيق (متوفى 702ق1302/م)، با تحقيق قحطان عبدالرحمن دوزى، كتابى است مختصر و موجز در علم حديث و بيان اصطلاحات آن، كه به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى، نوشته شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
</p><h3>رسوم التحديث في علوم الحديث
نسخه: جعبری ابراهیم بن عمر (۷۳۲۶۴۰) ق.)؛ رسوم التحديث في علوم الحدیث، تحقيق ياسين محمود خطیب دمشق دار البشائر، ۱۴۲۰ ق./ ۲۰۰۰ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
التذكرة فی علوم الحدیث
نسخه: ابن ملقن عمر بن علی (۷۲۳ – ۸۰۴ ق.) التذكرة، تحقيق على حسن حلبی دار عمار، ۱۴۰۸ ق./ ۱۹۹۸ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الهداية في علم الرواية
نسخه: ابن جزری، محمد بن محمد (۷۵۱-۸۳۳ ق.)؛ الهداية في علم الرواية.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
نخبة الفكر في مصطلح اهل الأثر
نسخه: ابن حجر عسقلانی احمد بن علی (۷۷۳-۸۵۲ ق.)؛ نخبة الفكر في مصطلح اهل الأثر، بيروت: داراحياء التراث العربي.
معرفی: نخبة الفكر في مصطلح أهل الأثر، نوشته احمد بن على بن محمّد بن حجر عسقلانى (۷۷۳-۸۵۲ق)، در دانش درایه و مصطلح الحدیث است. نویسنده هر آنچه را پیشینیان در این موضوع نگاشته‌اند، با ایجاز و اختصار بیان کرده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.