مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی رجال اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب رجالی
كتاب الضعفاء والمتروكين
نسخه: نسائی، احمد بن علی (۲۱۵-۳۰۳ ق.)؛ كتاب الضعفاء والمتروكين، تحقيق محمود ابراهیم زاید بیروت دارالمعرفه، ۱۴۰۶ ق./ ۱۹۸۶ م.
معرفی: كتاب رجالی الضعفاء والمتروكين، تألیف احمد بن شعیب نسایی (متوفی 303ق)، در موضوع علم رجال حدیث، مشتمل بر اسامی قریب به هفتصد تن از راویان ضعیف و غیر ثقه است که به‌اختصار معرفی شده‌اند. تحقیق کتاب توسط بوران ضناوی و کمال یوسف الحوت به انجام رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الكنى والأسماء
نسخه: دولابی، محمد بن احمد (۲۲۴ – ۳۱۰ ق.) ؛ الكنى والأسماء، تحقيق ابو قتيبه نظر محمد فاریابی بیروت: دار ابن حزم، ۱۴۲۱ ق./ ۲۰۰۰ م.
معرفی: کتاب رجالی الكنی و الأسماء، اثر ابو بشر محمد بن احمد بن حماد دولابی (متوفی 310ق) کتابی است سه‌جلدی به زبان عربی با موضوع شخصیت‌ها، احادیث و تاریخ اسلامی. نویسنده در این کتاب به ذکر کنیه‌ها و اسامی پیامبر اسلام(ص) و صحابه و تابعین و اتباع تابعین می‌پردازد. ابوقتیبه نظر محمد فاریابی این اثر را تحقیق کرده و بر آن مقدمه نوشته است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
كتاب الضعفاء الكبير
نسخه: عقیلی، محمد بن عمر و بن موسى ) ۳۲۲ ق.)؛ كتاب الضعفاء الكبير تحقیق عبدالمعطی امین قلعجي، بيروت: دار الكتب العلمية، ۱۴۱۸ ق / ۱۹۹۸ م.
معرفی: کتاب رجالی الضعفاء الكبير، اثر حافظ ابوجعفر محمد بن عمرو بن موسی بن حماد عقیلی مکی (متوفی 322ق)، کتابی است در معرفی راویان ضعیف که با تحقیق عبدالمعطی امین قلعجی، به چاپ رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الجرح والتعديل
نسخه: ابن ابی حاتم عبدالرحمن بن محمد ( ۲۴۰ – ۳۲۷ ق.) الجرح والتعديل بیروت: داراحياء التراث العربي، ۱۲۷۱ ق./ ۱۹۵۲ م.
معرفی: کتاب رجالی الجرح و التعديل، اثر عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر بن داود بن مهران ابو‌محمد بن ابوحاتم تمیمی حنظلی رازی (متوفی ۳۲۷ق)، معروف به ابن ابی‌‌‌حاتم رازی، کتابی است روایی در جرح و تعدیل راویان اهل سنت و در اصل، کتابی است در رفع نواقص کتاب «التاريخ الكبير» بخاری (متوفی 256ق). (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الثقات
نسخه: همو الثقات تحقيق محمد ابراهیم ،موصلی، بیروت: دار البشائر الاسلاميه ۱۴۱۲ ق. / ۱۹۹۲ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مشاهير علماء الأمصار
نسخه: همو؛ مشاهير علماء الأمصار، تحقيق فلا يشمهر، بيروت: دار الكتب العلميه ۱۹۵۹ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
مشاهیر علماء الأمصار و اعلام فقهاء الأقطار
نسخه: ابن حبان ابوحاتم محمد بن حبان بن احمد (۲۷۴-۳۵۴ ق.) مشاهیر علماء الأمصار و اعلام فقهاء الأقطار، تحقيق مرزوق على ابراهیم، بیروت: دار الوفاء ۱۴۱۱ ق./ ۱۹۹۱ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الثقات
نسخه: همو الثقات، حیدر آباد دکن مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانيه ۱۳۹۳ ق./ ۱۹۷۳ م.
معرفی: کتاب رجالی الثقات، اثر محمد بن حبان، کتابی است ده جلدی به زبان عربی با موضوع علوم حدیث. نویسنده در این مجموعه نام اکثر محدثین از صحابه، تابعین، تابعان تابعین و استماع‌کنندگان از آنان را املا کرده است. وی در این مسیر، اسانید و اضافات را حذف کرده و طریقه اختصار را پیش گرفته تا حفظش بر فقها ساده باشد و حافظان به‌راحتی آن را به خاطر بسپارند. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
كتاب المجروحين من المحدثين والضعفاء والمتروكين
نسخه: همو كتاب المجروحين من المحدثين والضعفاء والمتروكين، تحقيق محمود ابراهیم زاید حلب دار الوعی ۱۳۹۶ ق.
معرفی: کتاب رجالی المجروحين من المحدثين و الضعفاء و المتروكين، اثر محمد بن حبان بن معاذ (متوفی 354ق)، معروف به ابن حبان، کتابی است روایی در شرح‌حال راویان ضعیف اهل سنت که با تحقیق محمود ابراهیم زاید، به چاپ رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الكامل في ضعفاء الرجال تحقیق سهيل زکار
نسخه: ابن عدی عبدالله بن عدی (۲۷۷-۳۶۵ ق.) الكامل في ضعفاء الرجال تحقیق سهيل زکار، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۴ ق. / ۱۹۸۴ م.
معرفی: کتاب رجالی الكامل في ضعفاء الرجال، اثر امام حافظ ابواحمد عبدالله بن عدی جرجانی (277-365ق)، کتابی است پیرامون راویان ضعیف که با تحقیق سهیل زکار و یحیی مختار غزاوی به چاپ رسیده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
اسماء من يعرف بكنيته
نسخه: ازدی موصلی، محمد بن حسين ) ۳۶۷ ق.): اسماء من يعرف بكنيته، تحقيق ابو عبد الرحمن اقبال هند الدار السلفيه، ۱۴۱۰ ق. / ۱۹۸۹ م.
معرفی: (معرفی بیشتر در ویکی)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
العلل الواردة في الأحاديث النبویة
نسخه: دارقطنی، علی بن عمر (۳۰۶-۳۸۵) ق.) العلل الواردة في الأحاديث تحقيق محفوظ الرحمن زين الله سلفی، رياض دار طیبه، ۱۴۰۵ ق / ۱۹۸۵ م.
معرفی: کتاب رجالی العلل الواردة في الأحاديث النبوية، اثر علی بن عمر دارقطنی، مجموعه‌ای است به زبان عربی با موضوع عللی که در احادیث نبوی وارد شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.