مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی تفسیر فقهی اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
معرفی «شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
معرفی «دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتاب
تفسیر فقه القرآن
نسخه: قطب راوندی، سعيد بن هبة الله ( _۵۷۳ ق.)؛ فقه القرآن، تحقیق احمد حسینی، به اهتمام محمود مرعشی، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۷ ق.
معرفی: فقه القرآن کتابی است به زبان عربی، در زمینه آیات احکام قرآن، نوشته قطب‌الدین راوندی مفسر، فقیه و مورخ شیعه در قرن ششم هجری. راوندی در این کتاب بیش از ۶۱۰ آیه از قرآن کریم را بحث کرده است. او از شیوه فقه مقارن نیز استفاده کرده است. راوندی در این کتاب از نظرات شیخ طوسی در دو کتاب التبیان و المبسوط، و سید مرتضی تأثیر پذیرفته است. فقه القرآن نخستین کتابی است که توسط عالمان امامیه در زمینه آیات الاحکام به ترتیب ابواب فقهی نگاشته شده و زمینه‌ساز نگارش آثار بعدی شده است. کتاب در ۲۲ فصل باب‌بندی شده و در دو جلد از سوی ناشران مختلف منتشر شده است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر كنزالعرفان في فقه القرآن
نسخه: فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله (۸۲۶ ق.)؛ كنزالعرفان في فقه القرآن، با تعلیقات محمدباقر شریف‌زاده و تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: مرتضوی، ۱۳۴۳.
معرفی: کنزُ الْعِرْفان فی فِقْه القُرْآن کتابی است در آیات الاحکام و آیات فقهی قرآن کریم نوشته عالم و فقیه شیعی مقداد بن عبدالله سیوری حلی (متوفای ۸۲۶ق) معروف به فاضل مقداد. این کتاب که در زمره تفاسیر موضوعی است بر شیوه کتب فقهی نوشته شده است. مؤلف، در این کتاب تنها آیات فقهی را بررسی کرده و در بیان اقوال علما و نقل احادیث و شان نزول آیات، از تفسیر مجمع البیان استفاده کرده است. (جهت مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر شاهی
نسخه: حسینی اردبیلی، ابوالفتح بن مخدوم ( _ ۹۷۶ ق.)؛ تفسیر شاهی؛ آیات الاحکام، تحقیق ولی الله اشراقی، تبریز: صابری، ۱۳۸۰ ق.
معرفی: این تفسیر مهمترین تفسیر فقهی قرآن مجید است که به زبان فارسی به رشته تحریر در آمده است. آیت‌الله مرعشی نجفی در باره این تفسیر چنین می‌نگارد: «یکی از بهترین کتابهای تفسیر فقهی دانشمندان شیعی کتاب تفسیر شاهی است، به جان خودم سوگند که مولف آن مطالب مفید و مباحث جالب تفسیری و فقهی را آن چنان در این کتاب به رشته قلم در آورده که بالاتر از آن هرگز متصور نمی‌باشد. وی در این کتاب آیات احکام قرآن را با بیانی سلیس و روان و عبارتی زیبا و شیرین به زبان فارسی به رشته تحریر در آورده است که گمان نمی‌رود مانند آن یافت شود.» (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر زبدة البيان في احكام القرآن
نسخه: مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (۹۲۰-۹۹۳ ق.)؛ زبدة البيان في احكام القرآن، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران: المكتبة المرتضويه، ۱۳۸۶ ق. / ۱۹۶۷ م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر آیات الاحکام
نسخه: استرآبادی، محمد بن علی ( _۱۰۲۸ ق.)؛ آیات الاحکام، تحقیق محمدباقر شریف زاده، تهران: مكتبة المعراجي.
معرفی: زُبدَةُ البیان فی براهینِ احکام القرآن کتابی در تفسیر آیات الاحکام (آیات فقهی) که مقدس اردبیلی از عالمان شیعی قرن دهم هجری قمری آن را نگاشته است. این اثر از رایج‌ترین آثار در تفسیر آیات فقهی قرآن است. در این کتاب، آیات فقهی قرآن به ترتیب ابواب فقهی در ۱۸ بخش از طهارت تا قضا و شهادات، تفسیر شده است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر قلائد الدرر في بيان آيات الاحكام بالأثر
نسخه: جزائری احمد ( – ۱۹۶۲ م.)؛ قلائد الدرر في بيان آيات الاحكام بالأثر، نجف: مطبعة النعمان، ۱۹۶۳م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر آیات الاحكام وفق المذهب الجعفري والمذاهب الأخرى
نسخه: طباطبائی، حسین محمود؛ تفسیر آیات الاحكام وفق المذهب الجعفري والمذاهب الأخرى، نجف: مطبعة النجف، ۱۳۸۵ ق. / ۱۹۶۶ م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر بدائع الكلام في تفسير آيات الاحكام
نسخه: ملکی، محمد باقر؛ بدائع الكلام في تفسير آيات الاحكام، بيروت: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۰ ق.
معرفی: بدائع الكلام في تفسير آيات الأحكام تألیف شيخ محمدباقرملكى ميانجى از آنجا كه قرآن ثقل اكبر و خليفه برتر رسول‌الله صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله بوده و در آن اصول احكام دينى و اصول شرائع الهى وجود دارد پس مراجعه بدان و تفقه در آن بر هر طالب تفقه در دين و استنباط احكام و فرائضى واجب است و از همين جاست كه بزرگان علم و دانش آستين همت بالا زده و تمام تلاش خود را در تفسير آيات احكام قرآن كريم مبذول داشته‌اند، يكى از ايشان مصنف همين كتاب است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر فقه القرآن
نسخه: یزدی، محمد؛ فقه القرآن، قم: مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۱۵ ق. / ۱۳۷۴.
معرفی: فقه القرآن تأليف آيت‌الله شيخ محمد يزدى، در دو جلد به بررسى آيات فقهى قرآن كريم پرداخته است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر آیات الاحکام حقوقی
نسخه: لطفی، اسد الله؛ آیات الاحکام حقوقی، همدان: نور علم، ۱۳۸۱.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر آیات الاحکام
نسخه: قطان. مناع؛ تفسیر آیات الاحکام، دمشق؛ بيروت: المكتب الاسلامي، ۱۳۸۴ ق.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.