مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی تفسیر فقهی اهل سنت، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
معرفی «شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
معرفی «دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتاب
تفسیر احکام القرآن
نسخه: شافعی، محمد بن ادریس (۱۵۰-۲۰۴ ق.)؛ احکام القرآن، گردآوری احمد بن حسین کونری، بیروت: دارالقلم، تاریخ مقدمه ۱۳۷۰ ق.
معرفی: این کتاب مشتمل است بر آنچه در سخنان محمد بن ادریس شافعی، امام مذهب شافعیه، از استنادات و استشهادات قرآنی در ابواب مختلف فقه آمده است.
بیهقی اقدام به جمع و ترتیب و تبویب آن به صورت کتابی مستقل نمود. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر احکام القرآن
نسخه: جصاص، احمد بن علی (۳۰۵-۳۷۰ ق.)؛ احکام القرآن، تحقیق محمد صادق قمحاوي، بیروت: داراحياء التراث العربي، ۱۴۰۵ ق.
معرفی: أحكام القرآن، تأليف احمد بن على رازى جصاص است. کتاب پيرامون آيات الأحكام نوشته شده است. مؤلف كه از دانشمندان قرن چهارم هجرت مى‌باشد در این کتاب آيات قرآن را مورد بررسى قرار داده و مواردى كه از آنها مى‌توان احكام شرعى را به دست آورد، تشريح كرده، حكم مربوطه را ذكر مى‌كند. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر احکام القرآن
نسخه: ابن حزم، علی بن احمد (۳۸۴-۴۵۶ ق.)؛ احکام القرآن، بیروت: دار الافاق الحديثه، ۱۹۸۰م.
معرفی: ❌(جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت❌ / نورلایب
تفسیر احکام القرآن
نسخه: کیاهراسی، عماد الدين على بن محمد ( _۵۰۴ ق.)؛ احکام القرآن، تحقیق موسى محمدعلی و عزت عید عطيه، قاهره: دارالكتب الحديثه، ۱۹۷۴ م.
معرفی: احكام القرآن تأليف على بن محمد كياهراسى، از مهمترين کتاب‌هاى نگارش يافته در احكام قرآن به نزد شافعيان است كه به اسلوب این فن و به شكل كامل انجام گرفته است و بر اساس قواعد مذهب شافعى به تشريح و تفسير آيه‌هاى احكام قرآن پرداخته است. نویسنده بنا را نظرات شافعى قرار داده به شرح، تبيين و تكمیل آن همت گمارده است. در مقدمۀ کتاب مذهب خود را برتر از ديگر مذاهب اهل سنت دانسته و تلاش كرده است نظر خود را مستدلّ سازد. کتاب به ترتيب سوره‌ها و آيات قرآن پيش رفته و شامل تمام آيات احكام مى‌باشد. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر احکام القرآن
نسخه: ابن عربی، محمد بن عبدالله (۴۶۸-۵۴۳ ق.)؛ احكام القرآن، تحقيق على محمد بجاوی، قاهره: حلبی، ۱۳۷۸ ق.
معرفی: احکام القرآن ابن عربی، نوشته ابوبکر محمد بن عبدالله بن محمد معافری اندلسی خاتم علمای اندلس و آخرین حلقه از سلسله علما و حافظان قرآن در این منطقه است.
این کتاب نزد پیروان مذهب مالکی مرجعی مهم در تفسیر فقهی به‌شمار می‌رود، همچنین کتاب سرشار از نکات ادبی و لغوی و متضمن آرای مذاهب مختلف گذشته در استنباط از آیات قرآن است. آنچه این کتاب را ممتاز و برجسته می‌سازد دوری جستن مولف از ذکر اسرائیلیات است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر الجامع لاحكام القرآن
نسخه: قرطبی، محمد بن احمد (۶۷۱۵۷۸ ق.)؛ الجامع لاحكام القرآن، تحقيق صدقی محمد جمیل، بیروت: دارالفکر، ۱۴۱۴ ق.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسير الثمرات البانعة والاحكام الواضحة القاطعة
نسخه: فقيه يوسف، يوسف بن احمد (سده هشتم ق.)؛ تفسير الثمرات البانعة والاحكام الواضحة القاطعة، صعده: الجمهورية اليمنية، وزارة العدل، تنفيذ مكتبة التراث الاسلامی، ۱۴۲۳ ق.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر فی ضوء القرآن
نسخه: ابوالنور، محمد احمدی و دیگران؛ فی ضوء القرآن، قاهره: حلبی، ۱۳۹۴ ق.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر احكام من القرآن
نسخه: راوی، عبد الجبار؛ احكام من القرآن، دمشق: مطبعة الكفاح، ۱۹۷۰ م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر آیات الاحکام
نسخه: سایس، محمدعلی؛ تفسیر آیات الاحکام، به تصحیح و تحقیق محمدعلی سايس، عبداللطيف سبيكی، محمد ابراهیم محمد کرسون، دمشق؛ بیروت: دارابن کثیر؛ دارالقادری، ۱۴۲۲ ق.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر روائع البيان فی تفسیر آيات الاحكام من القرآن
نسخه: صابونی، محمد على؛ روائع البيان فی تفسير آيات الاحكام من القرآن؛ تفسير لآيات الاحكام مستمد من أوثق مصادر التفسير القديمة والحديثه، بيروت: مؤسسه عزالدين، ۱۴۰۷ ق.
معرفی: روائع البیان فی تفسیر آیات الاحکام من القرآن تألیف محمد علی صابونی (متولد 1347ق) از جمله تفاسیر اهل سنت در موضوع آیات الاحکام است. از ویژگی‌های این تفسیر استفاده از منابع تفسیری قدیم و جدید است. روائع البیان از جمله آثار قابل توجه اهل سنت در عرصه فقه‌پژوهی است. آیات الاحکام‌نویسی اهل سنت با آثاری مانند: آیات الاحکام سایس و صابونی وارد مرحله تازه‌ای شد. این اثر از جهاتی با آثار مدون پیش از خود متفاوت است. مراجعه به انبوه آثار سلف، توانایی در گزارش نیکوی گوناگون و عدم جانبداری از مذهب فقهی خاص و نیز توجه –هر چند گذرا- به برخی مسائل اجتماعی معاصر از ویژگی‌های برجسته این اثر است.
(جهت مطالعه بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.