مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی تفسیر ادبی‌عرفانی شیعه، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
معرفی «شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
معرفی «دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب تفسیری
تفسیر شریف البلابل القلاقل
نسخه: حسنی واعظ، محمود بن محمد (سده هفتم ق.)؛ تفسیر شریف البلابل القلاقل، تحقيق محمدحسین صفاخواه، تهران: احیاء کتاب؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی، ۱۳۷۶.
معرفی: تفسير شريف بلابل القلاقل، اثر ابوالمكارم محمود بن ابى‌المكارم قوام‌الدين محمد بن ابى‌الفضل محمدحسنى واعظ، با تصحيح و تحقيق محمدحسين صفاخواه، تدبيرى است ژرف و طرحى نو در تفسير آياتى كه مصدر به «قل» مى‌باشد؛ بر محور احاديث شريف كه به زبان فارسى و در قرن هشتم قمرى (حدود سال 720ق)، تأليف شده است. (برای مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: نورلایب
تفسیر المحيط الاعظم والبحر الخضم في تأويل كتاب الله العزيز المحكم
نسخه: آملی، حیدر بن علی (حدود ۷۲۰ – پس از ۷۹۴ ق.)؛ المحيط الاعظم والبحر الخضم في تأويل كتاب الله العزيز المحكم؛ تفسیر سید حیدر آملی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۴ ق.
معرفی: تَفْسیرُ المُحیطُ الأعْظَم وَ الْبَحْرُ الخِضَمّ فی تَأویلِ کتابِ الله العَزیزِ المُحْکَم تفسیر قرآن نوشته سید حیدر آملی عالم شیعی قرن هشتم است. سید حیدر در تفسیر آیات که فقط جلد اول و دوم آن به صورت دست‌نویس در کتابخانه آیت الله مرعشی موجود بوده، روش عرفانی بر اساس مکتب اهل بیت را دنبال کرده است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر اسرار الآيات
نسخه: صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۷۹۷-۱۰۵۰ ق.)؛ اسرار الآيات، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳.
معرفی: «أسرار الآیات و أنوار البینات» کتابی است از صدرالمتالهین شیرازی (م، ۱۰۵۰ ق)، که با هدف بیان اسرارى از آیات قرآن کریم و اینکه مطالب حق حِکمى بازگوکننده نکات موجود در آیات قرآنى است، به نگارش درآمده است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر قرآن صفی علی شاه
نسخه: صفی علیشاه، محمدحسن بن محمدباقر (۱۲۵۱-۱۳۱۶ ق.)؛ تفسیر قرآن صفی علی شاه، تهران: منوچهری، ۱۳۷۸.
معرفی: تفسير صفى، به نظم فارسى، اثر حاج ميرزا حسن اصفهانى، متخلص به صفى و ملقب به صفى‌على‌شاه است. وى، بى‌شك از بزرگ‌ترين عرفاى اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجرى قمرى است كه علاوه بر مقامات معنوى، به معلومات ظاهرى نيز آراسته و داراى طبعى شيوا و قلمى توانا بوده و از خود آثارى گران‌بها به جاى گذارده است كه يكى از آنها همين تفسير منظوم است كه با تأويلات عارفانه به رشته نظم كشيده شده و از شاهكارهاى عظيم دوره اخير به شمار مى‌رود. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: نورلایب
تفسیر بیان الاشارات الملكية والمقامات الظاهرة والباطنة و تأويل كلمات القرآن
نسخه: رشتی، کاظم بن قاسم (۱۲۱۲ – ۱۲۵۹ ق.)؛ بیان الاشارات الملكية والمقامات الظاهرة والباطنة و تأويل كلمات القرآن، ۱۲۳۷ ق. / ۱۹۱۸ م.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تفسیر حجه التفاسير وبلاغ الاکسیر
نسخه: بلاغی، عبدالحجه (۱۲۷۴ – ۱۳۵۶)؛ حجه التفاسير وبلاغ الاکسیر؛ من لا يحضره المفسر والتفسير، قم: [بی نا]، ۱۳۴۵ – ۱۳۴۶.
معرفی: حجة التفاسير و بلاغ الإکسیر یا «تفسير من لا يحضره المفسر و التفسير» از تفاسير قرن چهاردهم شيعۀ دوازده امامى محسوب مى‌گردد كه توسط سيد عبدالحجه بلاغی به زبان فارسى تأليف شده است. اين تفسير شامل تمام آيات قرآن مى‌باشد. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: نورلایب
تفسیر بيان السعادة في مقامات العباده
نسخه: سلطانعلیشاه، سلطان محمد بن حيدر (۱۲۵۱-۱۳۲۷ ق.)؛ بيان السعادة في مقامات العباده، تهران: بی‌نا، ۱۳۴۴.
معرفی: بيان السعادة في مقامات العبادة، تفسير عرفانى و شيعى قرآن به عربى، تأليف حاج ملا سلطان محمد گنابادى (1251 – 1327)، ملقب به سلطان‌على‌شاه و مشهور به سلطان‌على گنابادى، از اقطاب متأخر سلسله نعمت‌اللهى است. مؤلف، آن را به نام مرشد خود، حاج محمد كاظم اصفهانى ملقب به سعادت‌على‌شاه نوشته است. (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: نورلایب
تفسیر عرفانی معجم القرآن
نسخه: گودرزی بروجردی، شمس‌الدین؛ تفسیر عرفانی معجم القرآن، بروجرد: شمس‌الدین گودرزی بروجردی، ۱۳۷۸.
معرفی: (جهت مطالعه بیشتر)
دسترسی به کتاب: کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.