مقدمه
در این پرونده، با هدف بررسی چند قرن از مأخذشناسی رجال شیعه، از دو منبع معتبر و ارزشمند بهره گرفته‌ایم: کتاب «مهارت‌های تحقیق و مأخذشناسی علوم اسلامی» اثر دکتر حسین صابری و کتاب «اصول البحث» تألیف شیخ عبدالهادی فضلی. این پژوهش علاوه بر معرفی دقیق این کتب و نسخه‌های موجود، به چگونگی دسترسی به نسخ این آثار نیز می‌پردازد. هدف نهایی، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه تفسیر و علوم اسلامی است تا با شناخت دقیق منابع و روش‌های تحقیق، گامی مؤثر در جهت توسعه دانش و فهم عمیق‌تر متون دینی بردارند.
معرفی پژوهشگر
«شیخ عبدالهادی فضلی»
عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴-۱۳۹۲ش) روحانی شیعه و از شخصیت‌های تأثیرگذار قرن چهاردهم هجری شمسی در منطقه شرقی عربستان است. او دارای تحصیلات جامع در علوم حوزوی و دانشگاهی بود. فضلی تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی دارد. او از شخصیت سید محمدباقر صدر متأثر بود و از حامیان انقلاب اسلامی ایران به‌شمار می‌رفت. (مطالعه بیشتر در ویکی شیعه)
«دکتر حسین صابری»
«دکتر حسین صابری» استاد یار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد است.وی نخست به تحصیلات حوزوی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشغول می‌شود و پس از مقطع سطح، دروس خارج را در مدرسه آیت‌الله العظمی خویی می‌گذراند. وی دوره‌های کارشناسی تا دکترای خود را نیز در همان گروه و دانشگاهی طی می‌کند که امروز در آن مشغول به تدریس است. «بررسی وضعیت عقل در فرایند استنباط فقهی» موضوع رساله ی دکترای وی است که در سال ۱۳۸۰ به عنوان پژوهش برتر در حوزه دین شناخته شده است. او تاکنون ۲۲ کتاب تالیف و ترجمه کرده است. (مطالعه بیشتر در ویکی فقه)
معرفی کتب
طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال
جابلقی بروجردی، علی اصغر )۱۳۱۳ ق.) طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال، تحقيق مهدى رجائی، قم: مكتبة آية الله العظمى المرعشى النجفی، ۱۴۱۰ ق.
معرفی: طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال، اثر سيد على‌اصغر جاپلقى است كه توسط سيد مهدى رجايى و با اشراف سيد محمود مرعشى منتشر شده است.آشنايى با طبقات رجالى در علم رجال از جايگاه بلندى برخودار است. با آگاهى دقيق از طبقات رجاليان، بسيارى از ابهامات زدوده مى‌شود و ناهنجارى‌هاى فراوان اسناد روايات تصحيح مى‌گردد و احيانا واسطه‌هاى مفقوده به‌دست‌نيامده در زنجيره اسناد ترميم مى‌گردد. ازاين‌روى عالمان و رجاليانى به تنظيم طبقات رجال روايات و احاديث همت گماشته‌اند. اين كتاب، از آثارى است كه در تبيين و توضيح طبقات رجال نگاشته و از جمله آثار سودمند و كارآمد اين فنّ است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
تنقیح المقال في علم الرجال
مامقانی، عبدالله (۱۲۵۲ – ۱۳۱۱) تنقیح المقال في علم الرجال، قم: مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، ۱۳۸۱ و پس از آن
معرفی: تنقيح المقال في علم الرجال، اثر عبدالله مامقانى(1311ش) است. پیش‌ازاین برای تنقیح المقال فی علم الرجال در نسخه رحلی(چاپ سنگی)، درباره مناسب تهیه شده؛ لذا در چاپ جدید به ویژگی‌های تحقیق این اثر بسنده می‌کنیم. اين اثر كه در مكتب تقليدى علم رجال، گسترده‌ترين كتاب در موضوع خود بشمار مى‌رود، تا چندى پيش، در همان قالب چاپ سنگى، خودنمايى مى‌كرد (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الرسائل الرجالية
ابوالمعالی اصفهانی محمد بن ابراهيم )۱۳۱۵ ق.): الرسائل الرجالية، مطبعة السرور، ۱۴۲۲ ق.
معرفی: الرسائل الرجالية، از آثار انديشمند رجالى ابوالمعالى محمد بن محمد ابراهیم كلباسى (1247- 1315ق) است كه به صورت 29 رساله عربى مستقل در موضوعات خاص رجالى تنظيم شده است. چند مورد از رساله‌ها به بررسى شرح‌حال و وضعيت راويان يا رجاليان يا کتاب‌هاى مرتبط، به‌صورت جداگانه اختصاص يافته است. اين اثر را محمدحسين درايتى (متولد 1343ش) تصحيح كرده است. تاريخ نگارش تمامى رساله‌هاى مذكور مشخص نيست ولى نویسنده آخرين رساله را در تاريخ 1301ق به پایان رسانده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت
اتقان المقال في احوال الرجال
طه نجف، محمد ) ۱۳۲۳ ق.): اتقان المقال في احوال الرجال نجف المطبعة العلويه ۱۳۴۰ ق
معرفی: إتقان المقال في أحوال الرجال، عنوان کتابی است 1 جلدی به زبان عربی از محمد طه نجفی در علم رجال. نویسنده این کتاب به شدتِ احتیاجِ فقه به رجال معتقد است و در این کتاب به بررسی ثقات و حسان و ضعفای راویان می‌پردازد. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
رجال الخاقانی
خاقانی علی )- ۱۳۳۴ ق.) رجال الخاقانی، تحقیق محمد صادق بحر العلوم، قم: مكتب الأعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ ق.
معرفی: خاقانی نجفی، علی بن حسین (م ۱۳۳۴ ق)، در زهد و تقوا از نوادر روزگار بود، وی صاحب کتابی رجالی با عنوان، رجال الخاقانی، می‌باشد. از خصوصیات این کتاب این است که در شانزده فایده تنظیم گردیده که هر کدام رکن رکین و اساس در رجال به شمار می آیند. مؤلف هر کدام از این فوائد را به تفصیل توضیح داده و اقوال بزرگان این فن را به صورت کامل بیان کرده است. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
سماء المقال في علم الرجال
کلباسی ابوالمهدی ) ۱۳۵۶ ق.) سماء المقال في علم الرجال تحقیق محمد حسین قزوینی، قم: مؤسسة ولى العصر الله للدراسات الاسلاميه ۱۴۱۹ ق.
معرفی: سَماءُ المَقال فی تَحقیق علم الرّجال کتابی رجالی به زبان عربی تألیف ابوالهدی کلباسی اصفهانی (م ۱۳۵۶ق) که در چهار رکن تألیف گردیده و پیرامون مسائل و قواعد مهم رجالی بحث کرده است. این کتاب به رجال ابوالهدی کلباسی نیز شناخته می‌شود. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
الكنى و الألقاب
قمی، عباس (۱۲۵۴-۱۳۱۹)، الكنى و الألقاب، تهران: مكتبة الصدر۱۳۶۸
معرفی: اَلْکُنیٰ وَ الْاَلْقاب کتابی به زبان عربی در سه جلد تألیف شیخ عباس قمی (درگذشت ۱۳۵۹ق). وی در این کتاب، به معرفی علمای مشهور شیعه و سنی و بسیاری از شعرا، ادبا و امرای نامدار پرداخته است. محدث قمی در خلال معرفی اشخاص، به نکات ادبی، اخلاقی، علمی و اشعار و لطایف هم اشاره می‌کند. این کتاب با عنوان مشاهیر دانشمندان اسلام به فارسی ترجمه شده و پژوهش‌هایی هم پیرامون آن صورت گرفته است. (معرفی بیشتر در ویکی شیعه)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت
معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة
خوئی، ابوالقاسم (۱۲۷۸-۱۳۷۱) معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة، ۱۴۱۳ ق./ ۱۹۹۲ م.
معرفی: معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة تألیف آیت‌الله سيد ابوالقاسم بن سيد على اکبر خويى(1317-1413 هجرى) در علم رجال حدیث است. آیت‌الله خويى سعى کرده پيرامون هر راوى تا حد ممکن اطلاعات جامعى ارائه دهد تا محقق محتاج مراجعه به کتب ديگر رجال نشود. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
حسن تقات الرواة
موسوی اصفهانی، حسن تقات الرواة، نجف اشرف: مطبعة الآداب، ۱۳۸۷ ق.
معرفی: ثقات الرواة، اثر سيد حسن موسوى اصفهانى (متولد 1312ش) است كه در آن، راويان ثقه و مورد وثوق را به ترتيب حروف الفبا نام برده و معرفى كرده است. نام كامل اين كتاب عبارت است از: «ثقات الرواة: كتاب علمي، رجالي، حديثی، تاریخی». مخاطبان اين اثر، عموم مردم نيستند بلكه عبارتند از متخصصان و پژوهشگران علم رجال. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: نورلایب
کليات في علم الرجال
سبحانی تبریزی جعفر کليات في علم الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ ق.
معرفی: كليات في علم الرجال، از آثار آيت‌الله شيخ جعفر سبحانى(متولد تبريز 1308ش) است. اين اثر ثمره تدريس علم رجال براى طلاب دوره سطح حوزه علميه قم است كه به صورت متن درسى منتشر شده است. از امتيازات اين اثر ارزنده، روشمندى آن است و مؤلف از طرح مباحث حاشيه‌اى و جنجال‌برانگيز خوددارى كرده است. مخاطبان اين اثر، كسانى هستند كه مى‌خواهند براى اولين بار با علم رجال آشنا شوند. نویسنده، كليات و قواعد علم رجال را از کتاب‌هاى معتبر رجالى استخراج كرده و در اثر حاضر گرد آورده و همراه با تحليل و نظر خود ارائه كرده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
اصول علم الرجال
فضلی، عبدالهادي : اصول علم الرجال، مؤسسة أم القرى للتحقيق و النشر. ۱۴۱۶ ق.
معرفی: أصول علم الرجال، تألیف نویسنده شیعه عبدالهادی فضلی، از جمله آثار معاصر در موضوع علم رجال حدیث است که در یک جلد به زبان عربی منتشر شده است. کتاب، مشتمل بر مقدمه و موضوعات مختلف علم رجال است که تحت عناوین اصلی مقدمه، تاریخ، قواعد، فوائد و ایضاحات ارائه شده است. (معرفی بیشتر در ویکی نور)
دسترسی به کتاب: در کتابخانه مدرسه فقاهت / نورلایب
________________________________________________________
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب‌های پژوهشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.
برای دسترسی به کتاب استاد عبدالهادی فضلی میتوانید به کتاب «اصول البحث» در سایت مدرسه فقاهت مراجعه نمایید.
و همچنین جهت دسترسی به مباحث علوم اسلامی میتوانید به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی مراجعه نمایید.