درباره نرم افزار :
ارائه فرهنگ موضوعى قرآن کریم، آرزویى دیرین برای قرآنپژوهان مى‌باشد. گروه قرآن بر این باور بود که برای عملی کردن این آرزو باید تجربه‌ای بیندوزد که خود نمونه‌ای از فرهنگ موضوعی متناسب با قرآن باشد. بر این اساس تهیه فرهنگ موضوعی دو تفسیر گران‌سنگ را در دستور کار خود قرار داد: تفسیر التبیان شیخ طوسی(ره) (385-460ق) از متقدمان و تفسیر المیزان علامه طباطبایی(ره) (281-1361ش) از متأخران. نخست فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان طی چندین سال پژوهش در سال 1388 تولید شد. سپس فرهنگ موضوعی تفسیر المیزان در سال‌های متمادی مورد پژوهش قرار گرفت و در نهایت در سال 1392 به جامعه قرآنپژوهان تقدیم گردید.
اهمیت تفسیر التبیان
تفسیر التبیان، نخستین تفسیر جامع و فراگیر شیعه است که در موضوعات مختلف علوم قرآنى مانند قرائت، لغت، اعراب، نزول، نظم، نسخ، محکم و متشابه و… در آن به‌گونه‌اى اجتهادی و دقیق سخن به میان آمده است.
این تفسیر گسترده‌ترین تفسیر شیعى بوده که به رد عقاید مخالفان و اثبات آرای کلامى و فقهى امامیه پرداخته است. تا زمان شیخ طوسى دانشمندان امامیه، تفسیرى جامع که مشتمل بر بیشتر مباحث تفسیر و علوم قرآن باشد، تألیف ننموده بودند. ایشان گام نخست را برداشت و تبیان را نگاشت. بدین جهت مى‌توان وى را پیشوا و امام مفسران شیعه دانست.
با توجه به اینکه هدف شیخ ارائه تفسیر جامعی از قرآن بوده، تلاش کرده تا شیوه اى کامل در تفسیر اتخاذ کند؛ ازاین‌رو مباحث فراگیر در تبیان را مى‌توان چنین برشمرد:
1.ارائه مباحث لغوی و اشتقاق صرفی از منابع و مصادر اصیل؛
2. استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن و روایی؛
3. نقد و بررسی آرای تفسیرى مفسرانی همچون: طبرى، جبایى و…
4. طرح مباحث کلامى مذهب شیعه با دلیل و برهان؛
5. پاسخگویی به آرای کلامى انحرافی مذاهب گوناگون، مانند: معتزله، مجبره (اشاعره)، مشبهه، مجسمه، خوارج، یهود، نصارى و دیگران.
این ویژگى ها در تفسیر تبیان، گروه قرآن را برآن داشت تا جهت اطلاع رسانى بهتر از محتوا و شیوه ى تفسیر، آن را در دستور کار خود قرار دهد و از آنجایى که روش موضوعى از بهترین روش‌هاى موجود براى استخراج مطالب و ارائه منظم و مفید آنهاست، تصمیم بر این شد که مطالب و مباحث آن، صفحه‌به‌صفحه و حتى سطربه‌سطر به‌صورت دقیق مطالعه و در قالب موضوعاتى مناسب (به‌عنوان چکیده ى متن)، گویا و فراگیر ارائه گردد.
اهمیت تفسیر المیزان
ارزش و اهمیت تفسیر گران‌سنگ و مهم المیزان، بر کسی پوشیده نیست. به‌طور خلاصه عمده‌ترین ویژگی آن را می‌توان در موارد ذیل جستجو کرد:
1. به‌کارگیری شیوه تفسیر قرآن به قرآن؛
2. غلبه روحیه اعتدال و توازن به‌همراه تفکر برهانی؛
3. روزآمدی تفسیر با پاسخگویی به شبهات؛
4. ارائه چهره‌ای اجتماعی از اسلام با مطرح کردن مباحث اجتماعی اسلام؛
5. توجه به نظرات دیگران با نقد نظرات آنان؛
6. نگرش موضوعی به مباحث قرآن کریم.
این ویژگی‌ها به‌همراه توسعه و گسترش مباحث، سبب فراوانی مطالب و درهم‌تنیدگی آنها شده است. به همین سبب، دسترسی پژوهشگر به مطالب مورد نظر خود، از طریق سوره‌ها و آیات، بسیار دشوار می‌باشد. این، ما را بر آن داشت تا با استفاده از روش‌های گوناگون اطلاع‌رسانی، راه را برای پژوهشگران هموار نماییم. بنابراین گروه قرآن با توجه به تجربه فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان، معجم موضوعی المیزان را نیز در دستور کار خود قرار داد.
تعریف برنامه
فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان و المیزان فهرست جامعی از کلیدواژگان، نمایه‌ها و موضوعات تفسیر التبیان شیخ طوسی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی است. در بخش کلیدواژگان، نمایه‌ها، ریشه‌ها، مرتبطات و مترادفات، اصلاح غلط‌ها، حذف تکراری‌ها و هماهنگ‌سازی لازم اعمال شده است. این برنامه، پژوهش تفسیری جدیدی است که در آن ادغام فیزیکی و محتوایی دو فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان و المیزان انجام گرفته است.
ضرورت و اهمیت برنامه
از آنجا که دو تفسیر مهم التبیان شیخ طوسی و المیزان علامه طباطبایی به شیوه موضوعی کار شده بود و فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان در سال 88 و فرهنگ موضوعی تفسیر المیزان در سال 92 به‌صورت مستقل تولید گردیده بود و کاربران برای دستیابی به پژوهش‌های تفسیری باید به این دو برنامه مراجعه کنند، ضرورت داشت که آن دو نرم‌افزار، از نظر فیزیکی و محتوایی یکی شوند تا یک فرهنگ موضوعی جامع تفسیری تولید شود و کاربران به‌جای استفاده از دو برنامه، از یک برنامه استفاده نمایند.
از طرفی از آنجا که فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان و المیزان دارای بانک‌های کلیدواژگان، نمایه‌ها، موضوعات و سیستم‌های جانبی است که اشتراکات فراوانی با هم داشته و هم‌پوشانی حداکثری دارند، لازم بود این بانک‌ها با هم ادغام شده و هماهنگ‌سازی لازم در آنها اعمال گردد و بانک جامع فرهنگ موضوعی تولید گردد.
نیز از آغاز پژوهش فرهنگ موضوعی تفسیر التبیان و فرهنگ موضوعی تفسیر المیزان به‌صورت مستقل، این هدف مد نظر بود که پس از تولید و ارائه مستقل آنها، در نهایت ادغام شوند و بانک جامع ارائه گردد.
بنابراین برنامه‌ای جامع و کامل که دارای فرهنگ موضوعی تفسیری هر دو تفسیر می‌باشد با قابلیت‌ها و ویژگی‌های جدید در این برنامه به قرآنپژوهان گرامی ارائه می‌شود.
ویژگی‌های برنامه
1. استفاده از هماهنگ‌سازی ماشینی با ابزار جدید؛
2. اصلاح اغلاط، رفع نواقص و ناهماهنگی‌های فرهنگ موضوعی التبیان و المیزان؛
3. تولید بانک جامع کلیدواژگان، نمایه‌ها و موضوعات تفسیری التبیان و المیزان و نیز سیستم‌های جانبی؛
4. ارائه برنامه با رابط کاربری جدید فرهنگ موضوعی؛
5. صرفه‌جویی در وقت و هزینه کاربران؛
6. آمار کلیدواژگان 12584، نمایه‌ها 174822، موضوعات 71868، ریشه‌ها 5387، مرتبطات 9045، مترادفات 211.
| شخصیت‌شناسی: |
• شخصیت‌شناسی علامه طباطبایی (مطالعه)
• شخصیت‌شناسی شیخ طوسی (مطالعه)
محتوا :
• فرهنگ موضوعی 2 عنوان از مهم‌ترین تفاسیر شیعی، به نام‌های: «التبیان فی تفسیر القرآن» و «المیزان فی تفسیر القرآن» با امکان اتصال متن تفسیر به ترجمه، شامل:
– چکیده‌نویسی متن (72002 موضوع)
– نمایه‌سازی (174822 نمایه)
– کلیدواژه (12587 کلیدواژه)
امکانات و قابلیت ها :
- • قابلیت جست‌وجو در متن کتب و موضوعات
- • استفاده از موتور جست‌وجوی جدید و پیشرفته
- • امکان ایجاد میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش‌های کاربر
- • ارائه سیستم‌های مشترکات و مترادفات
- • چند دوره لغت‌نامه با قابلیت جست‌وجو و ارتباط با متن
- • استفاده از رابط کاربری جدید با کاربری آسان
- • دسترسی به ابزار پژوه‌نگار جهت یادداشت‌برداری از کتب برنامه و ساماندهی آنها
• قابلیت تغییر اندازه پنجره نمایش برنامه - • امکان به‌روزرسانی برنامه و ارسال نظر توسط کاربباطبایی است که با رویکردی جامع و سیستماتیک به موضوعات و مفاهیم قرآنی پرداخته است.
با توجه به پیچیدگی و تنوع معانی و تفسیرهای موجود در قرآن، نیاز به یک منبع یکپارچه و جامع برای دسترسی به اطلاعات دقیق و سریع احساس می‌شود. نرم‌افزار فرهنگ موضوعی التبیان و المیزان با هدف پاسخگویی به این نیاز طراحی شده است. این نرم‌افزار امکان جستجو و دسترسی به 72002 موضوع مختلف را فراهم می‌کند که به پژوهشگران این امکان را می‌دهد تا به راحتی به ذرات و جوانب مختلف قرآن کریم دست یابند.
ویژگی‌های قابل توجه این نرم‌افزار:
شامل وجود 174822 نمایه و 12587 کلیدواژه است که جستجو در میان مفاهیم را تسهیل می‌کند. به این ترتیب، پژوهشگران می‌توانند به سرعت موارد مرتبط با موضوعات خاصی را پیدا کنند و از تفسیرها و تحلیل‌های مرتبط بهره‌برداری کنند.
یکی از مزایای بارز این نرم‌افزار، قابلیت اتصال متن تفسیر به ترجمه است. این ویژگی به ویژه برای کسانی که تسلط کمتری به زبان عربی دارند، بسیار کاربردی است و به آنها کمک می‌کند تا مطالب را بهتر درک کنند.
نهایتاً، فرهنگ موضوعی التبیان و المیزان به عنوان یک منبع مفید و کامل، زمینه‌ساز تسهیل در پژوهش‌های قرآنی و توسعه دانش در این حوزه می‌باشد و می‌تواند به عنوان مرجعی معتبر برای محققان و دانشجویان مذاهب مختلف اسلامی محسوب شود. این ابزار به دلیل دسترسی آسان و سریع به اطلاعات، کارایی بالایی در پژوهش‌های دانشگاهی و علمی خواهد داشت و می‌تواند به توسعه و پیشرفت مطالعات اسلامی کمک کند.
