معرفی استاد
مرتضی مطهری (۱۲۹۸-۱۳۵۸ ه.ش)، مشهور به استاد مطهری و شهید مطهری، متفکر، محقق، عالم، نویسنده، مدرس و یکی از دانشمندان اسلامشناس در قرن چهاردهم بود.
او شاگرد امام خمینی و علامه طباطبایی بوده که توانست در تمامی رشتههای معارف اسلامی، صاحبنظری ژرفاندیش و محققی دقیق و در پارهای از حوزهها همچون فلسفه، فقه و اصول فقه در قله اجتهاد قرار گیرد. شهید مطهری از اساتید فلسفه و کلام اسلامی و تفسیر قرآن بود و آثاری بسیاری هم در موضوعات مختلف نگاشته است.
سیر مطالعاتی:
احیای تفکر اسلامی
این کتاب شامل پنج سخنرانی از استاد شهید مطهری است که در سال ۱۳۴۹ در حسینیه ارشاد ایراد شدهاند. سخنرانی نخست، “اقبال و احیای فکر دینی”، به بررسی تفکر و حرکت اصلاحی اقبال لاهوری میپردازد و آسیبشناسی اندیشه دینی در جهان اسلام و راههای مقابله با آن را مورد توجه قرار میدهد. سخنرانیهای بعدی نیز با همین رویکرد، ریشههای رکود تفکر دینی را کاوش میکنند و بر مفاهیم کلیدی چون عمل، اعتماد به نفس، توکل و زهد حقیقی (نه زهد تحریفشده) تاکید دارند. این پنج سخنرانی آغازی بر بحث گسترده “احیای تفکر اسلامی” است که در دیگر آثار استاد مطهری، از جمله کتاب “ده گفتار” نیز به آن پرداخته شده است.
اسلام و نیازهای زمان ۱
استاد شهید مطهری در این کتاب، که شامل ۲۶ جلسه سخنرانی در سالهای پیش از پیروزی انقلاب است، موضوع چگونگی انطباق قوانین اسلامی با شرایط مختلف زمانی را از طریق روشها و راهکارهای پیشبینیشده در اسلام، بهطور جامع بررسی کردهاند. ایشان به شبهات و پرسشهای موجود، بهویژه در میان قشر تحصیلکرده و متجدد، دربارهی تطبیق اصول ثابت با نیازهای متغیر پاسخ دادهاند. در این جلد، موضوعاتی همچون دیدگاههای فرقههای کلامی مانند معتزله، اشاعره، خوارج و اخباریان، بحث اجتهاد و تفقه در دین، مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، و همچنین نسبیت اخلاق و عدالت و نقد آنها مورد توجه و تحلیل قرار گرفتهاند.
خرید کتاب اسلام و نیازهای زمان 1
اسلام و نیازهای زمان 2
استاد شهید مطهری در این کتاب، که شامل ۲۶ جلسه سخنرانی در سالهای پیش از پیروزی انقلاب است، به بررسی چگونگی انطباق قوانین اسلامی با شرایط مختلف زمانی از طریق روشها و راهکارهای پیشبینیشده در اسلام پرداختهاند. ایشان به شبهات و پرسشهایی که بهویژه در میان قشر تحصیلکرده و متجدد دربارهی تطبیق اصول ثابت با نیازهای متغیر وجود دارد، پاسخ دادهاند.
خرید کتاب اسلام و نیازهای زمان 2
جهاد اسلامی
کتاب حاضر دو بخش دارد. بخش اول شامل سه جلسه بحث و انتقاد استاد شهید آیتالله مطهری درباره جهاد اسلامی است که در بهار و تابستان سال 1350 شمسی در انجمن اسلامی پزشکان برگزار شده است. قرائن نشان میدهد بین جلسه دوم و سوم، جلساتی وجود داشته که متاسفانه فایل صوتی آنها در دسترس نیست. این بخش قبلاً با عنوان “جهاد اسلامی و آزادی عقیده” منتشر شده و اولین چاپ آن در سال 1394 بوده و پس از آن چند بار تجدید چاپ شده است. در این بخش به مسائلی مانند کتب ضلال، تفتیش عقاید و آزادی منتقد و مخالف پرداخته شده که شامل نکات بدیعی است و متمایز از مسائل بخش دوم است. بخش دوم حاصل چهار جلسه سخنرانی آن متفکر شهید در سال 1350 شمسی در مسجد الجواد (تهران) است که به مناسبت تفسیر سوره توبه در جمع عمومی و به طور هفتگی ایراد شده است.
انقلاب اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ
کتاب «انقلاب اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ» در اصل متن پنج جلسه درس استاد شهید مطهری در موضوع فلسفه تاریخ است. این پنج جلسه درس، آخرین سلسله درسهای آن اسلام شناس گرانقدر بوده است، زیرا ایشان یک روز بعد از جلسه پنجم توسط گروه فرقان به شهادت رسیدند.
مطالب این کتاب، بخشی مرتبط با مباحث کتاب « آینده انقلاب اسلامی ایران» و بخش دیگر مرتبط با مباحث کتابهای «جامعه و تاریخ» ( جلد پنجم از مجموعه «مقدمهای بر جهانبینی اسلامی» ) و «جامعه و تاریخ در قرآن» و نیز دوره چهار جلدی «فلسفه تاریخ» است.
خرید کتاب انقلاب اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ
قیام و انقلاب مهدی علیهالسلام
این کتاب حاوى دو بخش مجزّا از یکدیگر است. عنوان بخش اول «قیام و انقلاب مهدى(ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ» است. در این بخش استاد شهید مطهری مسئله مهدویت را در مقایسه با تئوریهایى که تاریخ را تحلیل مادى کردهاند، مورد بحث و بررسى قرار دادهاند. در بخش دوم کتاب که عنوان «شهید» دارد، ارزش شهادت و قداست و علوّ مقام شهید از جنبههاى گوناگون بررسى شده است. مهمترین عناوین این بخش عبارتند از: قداست شهید، حق شهید، نشاط شهید، منطق شهید، فلسفه گریه بر شهید.
خرید کتاب قیام و انقلاب مهدی علیهالسلام
بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر
این کتاب در دو بخش تنظیم گردیده است. در بخش اول، با مروری کوتاه بر جنبشهای اصلاحطلبانهی صد سالهی اخیر، مانند نهضتهای فکری و سیاسی که بزرگانای چون سید جمالالدین اسدآبادی و اقبال لاهوری در جهان تسنن، و میرزا حسن شیرازی و میرزا محمدتقی شیرازی در جهان تشیع رهبری کردهاند، به بررسی واژهی «اصلاح» در فرهنگ اسلامی و مفهوم درست اصلاحطلبی در این فرهنگ انسانساز پرداخته است.
در بخش دوم کتاب، نهضت اسلامى ایران به طور مشخص هدف تحقیق و تتبع قرار گرفته، ماهیت، هدف، رهبرى و بالاخره آفات این نهضت به تفصیل بررسى گردیده است. از جمله آفات نهضت به این عوامل اشاره شده است: نفوذ اندیشههاى بیگانه، تجددگرایى افراطى، ناتمام گذاشتن نهضت، رخنه فرصتطلبان، ابهام طرحهاى آینده، کم شدن خلوص. مطالب این کتاب حاکى از دقت نظر و عمق بینش استاد مطهرى در مسائل اجتماعى و سیاسى است و نشان مىدهد که آن فیلسوف و فقیه عالىمقام علاوه بر علوم و معارف اسلامى، در شناخت جریانهاى اجتماعى و سیاسى دنیاى اسلام نیز تسلط کافى داشته است.
خرید کتاب بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر
آینده انقلاب اسلامی
این کتاب شامل مجموعه سخنرانیها و مصاحبههاى استاد شهید مطهرى درباره انقلاب اسلامى ایران است که بخش اعظم آن در فاصله زمانى پیروزى انقلاب اسلامى تا شهادت آن عالم ربانى (یعنى دو ماه و بیست روز) انجام شده است. در این کتاب موضوعاتى از قبیل آزادى، دموکراسى، عدالت اجتماعى، استقلال فرهنگى و ولایت فقیه مطرح و به بهترین نحو ممکن تحلیل گردیده است، به طورى که مىتوان ادعا کرد در خصوص مسائل فکرى مربوط به انقلاب اسلامى کتابى به جامعیت و عمق این کتاب یافت نمىشود.
حج
این کتاب گزیدهاى از یادداشتهاى استاد شهید مطهری درباره حج و مسائل مرتبط با آن مىباشد. در این کتاب نقش حج در وحدت و تفاهم مسلمانان، فایده و لزوم درس اخلاق براى مسافران حج، کعبه و نقش اجتماعى آن، احرام و فلسفه آن، اسرار حج و مطالب جالب و خواندنى دیگر مورد بحث قرار گرفته است. مسائل و مباحث مطرح در این کتاب به نوبه خود مىتواند براى اقشار مختلف و به ویژه اهل تحقیق و پژوهش و نیز راهیان خانه خدا آموزنده و راهگشا باشد.
پنج مقاله
این کتاب شامل پنج مقاله به قلم استاد شهید مطهرى است که وجه مشترک آنها نگاه کلى یا خاص به اسلام و قرآن است. عناوین مقالات به ترتیب درج در کتاب عبارتند از: دین و مذهب، احتجاجات قرآن، نقدى بر ترجمه قرآن به قلم مرحوم ابوالقاسم پاینده، نماز، اسلام برتر است.
شش مقاله
اين كتاب ـ چنان كه از نامش پيداست ـ مشتمل بر شش مقاله از استاد شهید مطهری است كه در موضوعات مختلف نگارش یافتهاند. سه مقاله اول يعنى «ختم نبوت»، «پيامبر امّى» و «ولاءها و ولايتها» به طور مجزا نيز منتشر شدهاند. سه مقاله دیگر عبارتند از: «الغدیر و وحدت اسلامی»، «الهامی از شیخ الطائفه»، «مزایا و خدمات مرحوم آیتالله بروجردی». در مقاله «الغدیر و وحدت اسلامی» به نقش عظیم کتاب «الغدیر» در تحکیم پایههای وحدت امت اسلامی اشاره شده است. در دو مقاله دیگر از روش فقهی شیخ طوسی و آیتالله بروجردی یاد شده و مزایای آنها مورد توجه قرار گرفته است.
بردگی در اسلام
“موضع اسلام در قبال بردگی، از مسائل چالشبرانگیز است. این موضوع شبهات فراوانی را از سوی تحصیلکردگان و روشنفکران برانگیخته است. استاد شهید مطهری در این کتاب به این مسئله میپردازد. کتاب شامل چهار جلسه سخنرانی درباره بردگی است. استاد مطهری برخورد منطقی و واقعبینانه اسلام را با این موضوع به خوبی تبیین میکند. او به شبهات مطرح پاسخهای قانعکنندهای میدهد. روش استاد مطهری در این مباحث، استقبال از سؤالات و انتقادات است. او حتی مستمع را به سؤال و انتقاد ترغیب میکند. هر ناظری به خوبی احساس میکند که ایشان به دنبال کشف حقیقت است. او دارای روح علمی و انصاف در داوری است.”
اسلام و مسئله ملیت
سالها مبلغان مسیحی در دنیا علیه اسلام تبلیغ میکردند. آنها ادعا میکردند که مسلمانان به هر ملتی که حمله میکردند، میگفتند: «یا اسلام، یا شمشیر!» اما این ادعا یک افترا تاریخی است. مسلمانان چنین پیشنهادی نمیدادند. همچنین، پیروان سایر مذاهب در زمان فتوحات اسلامی به زور مسلمان نشدند. بلکه اسلام به تدریج، طی سه یا چهار قرن، بر سایر مذاهب پیروز شد. بیشتر کسانی که اسلام را پذیرفتند، در دورانی این کار را کردند که سیادت عرب به کلی از بین رفته بود و نژادهای غیر عرب قدرت را در دست داشتند. بنابراین، هیچ دلیلی جز نفوذ معنوی اسلام برای مسلمان شدن اقوام دیگر وجود ندارد. نفوذ اسلام در دلها آنقدر عمیق بوده که نمیتوان پذیرفت این دین به زور به مردم تحمیل شده باشد.
گفت و گوی چهارجانبه
این کتاب، متن سخنان استاد شهید مطهری، آیتالله خامنهای، استاد فخرالدین حجازی و دکتر علی شریعتی در مجلسی است که حدود سال 1355 هجری شمسی در تهران، در یک منزل شخصی برگزار شد.
مطالب مطرحشده در این محفل، بهخوبی فضای فکری و فرهنگی جامعه، بهویژه دانشجویان و روشنفکران آن دوره، یعنی سالهای نزدیک به انقلاب اسلامی را نشان میدهد و خواننده را به آن دوران بازمیگرداند. این سخنان، ضمن آشکار کردن ویژگیهای فکری صاحبنظران، بیانگر نکتهسنجی، انحرافشناسی و استواری رأی استاد مطهری است.
مطالعه این کتاب، درسهایی نیز برای امروز ما دارد.
مقدمه ای بر حکومت اسلامی
کتاب حاضر، حاصل چهار جلسه درس استاد شهید آیتالله مطهری در نیمه اول سال ۱۳۵۷ هجری شمسی است. این دروس در حوزه علمیه قم برای شاگردان خاص، با موضوع “حکومت اسلامی” برگزار شد. انتخاب این موضوع، پاسخی به تشدید نهضت اسلامی و نیاز به تبیین نظام حکومتی اسلام در آن زمان بود. استاد شهید همواره نگاه به آینده داشت و این روش او بود.
خرید کتاب مقدمه ای بر حکومت اسلامی
انحطاط و ترقی تمدنها «از نظر قرآن و منطق دیالکتیک»
متن پیادهشدهی یازده جلسه سخنرانی استاد شهید آیتالله مطهری در انجمن اسلامی پزشکان در سال 1353 شمسی در این کتاب گردآوری گردیده است. موضوع اصلی این جلسات فلسفهی تاریخ است. در این جلسات، مسئلهی انحطاط و ترقی تمدنها از دو دیدگاه بررسی گردیده است: دیدگاه قرآن و منطق دیالکتیک. کتاب به دو بخش تقسیم گریده است.
این کتاب را میتوان از سنخ کتابهای «جامعه و تاریخ»، «فلسفه تاریخ» و «جامعه و تاریخ در قرآن» دانست. این آثار میتوانند مکمل یکدیگر باشند. این کتاب نیز از آثار ارزشمند آن شهید است.
خرید کتاب انحطاط و ترقی تمدنها «از نظر قرآن و منطق دیالکتیک»
منبع: انتشارات صدرا
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب های دانشی در سایت توسعه و توانمدسازی مراجعه کنید.