اخلاق یکی از شاخههای علوم اسلامی است که از زمان شکلگیری آن تاکنون صدها کتاب در آن به روشهای مختلف (عقلی، شهودی، نقلی و تلفیقی) تألیف کردهاند. حوزههای علمیه از آغاز به اخلاق اهتمام داشته و درسهای پررونق فراوانی برگزار کردهاند.علاوه بر درسهای اخلاق که منبر موعظه و ذکر و مجلس تربیت و تحول نفوس محسوب میکنند، در سالهای اخیر حوزههای علمیه و دانشگاههای کشور توجه بیشتری به دانش و معرفت اخلاقی و اخلاق نظری اسلامی نشان دادهاند.
همچنین رشتۀ اخلاق اسلامی به عنوان یک گرایش تخصصی در حوزههای علمیه دایر است.
هدف ارایه این سیر مطالعاتی
- آشنایی با منابع قرآنی و روایی اخلاق اسلامی (قرآن و تفاسیر، روایات و شروح آن، ادعیه و زیارات، سیرۀ پیشوایان معصوم)؛
- آشنایی عمومی با گستره معارف و میراث اخلاقی مسلمین و مکاتب اخلاق اسلامی (فلسفی، عرفانی، نقلی، تلفیقی)؛
- آشنایی با آداب اسلامی؛
- آشنایی با دستورالعملهای اخلاقی بزرگان و اندرزنامهها؛
- انگیزهسازی برای اقدام عملی در سلوک اخلاقی و پرورش نفوس؛
- زمینهسازی برای کشف استعدادهای اخلاقی و تربیت مربی و پژوهشگر اخلاق و تربیت اسلامی.
ویژگیهای این سیر مطالعاتی
- این سیر سه مرحله دارد. هدف از این تقسیمبندی این است که علاقهمندان با توجه به سطح استعداد و سوابق مطالعاتی خود، بتوانند هر مرحله را به طور کامل و با موفقیت به پایان برسانند.
- در برخی موارد، کتابهایی تقریباً همتراز معرفی شدهاند تا مخاطب بتواند یکی از آنها را مطالعه کند.
- سیر کتابها از آسان به مشکل و از عمومی به تخصصی است؛
- به دلیل وجود سطوح مختلف، این برنامه برای استفادۀ طلاب جدیدالورود تا فضلای سطوح عالی و مدرسان ارجمند مفید است. دانشگاهیان و سایر اقشار فرهیخته نیز میتوانند از آن بهره گیرند؛برخی از منابع درسی حوزه در این سیر معرفی شدهاند؛ زیرا ممکن است برخی از آنها را نخوانده باشند.
- ترکیب کتابها به گونهای تنظیم گردیده که هم به افزایش دانش کمک میکند و هم انگیزهبخش و اثرگذار است.
- در این طراحی، ما به تقویت انگیزه، دانش و مهارتهای لازم در هر سطح توجه ویژهای کردهایم. در بخش معرفتی و دانشی، سعی کردهایم به تمامی علوم مرتبط با اخلاق به صورت جامع پرداخته شود. همچنین، از معرفی موارد مشکوک یا مورد اختلاف، مانند عرفانهای غیر شرعی یا جریانهای تصوف، جلوگیری کردهایم. آداب و ظاهر طلبگی نیز با دقت و اهمیت خاصی در این سیر مطالعاتی مورد توجه قرار گرفته است.
- منابع معرفیشده از میان آثار موجود انتخاب شدهاند و ممکن است در آینده آثار جدیدتری منتشر شوند که در بازنگریهای بعدی به آنها اشاره خواهد شد.
- در صورتی که نام برخی کتابها در این سیر دیده نمیشود، به هیچ عنوان ارزش آنها نفی نشده است. به دلیل رعایت اختصار، فقط تعدادی محدود از کتابها معرفی شدهاند.هدف این است که همین تعداد نظر علاقهمندان را تأمین کند و با مطالعه منابع پیشنهادی، آنها با کتابهای دیگر نیز آشنا شوند.
موضوعات سیر مطالعاتی
- آشنایی با علوم و منابع اخلاقی؛
- انسانشناسی قرآنی و روایی؛
- فلسفۀ اخلاق و اخلاق کاربردی؛
- آداب و اخلاق بندگی، فردی و اجتماعی؛
- تربیت اخلاقی؛
- سیرۀ اسوههای اخلاقی(معصومان، عالمان و مجاهدان)؛
- آداب و اخلاق خانوادگی؛
- آداب و اخلاق طلبگی؛
- اخلاق در متون ادبی.
سیر مطالعاتی پیشرو توسط اساتید محترم حجج الاسلام و المسلمین آقایان محمد عالمزاده نوری، هادی صادقی، محمدتقی سبحانینیا، هادی حسینخانی، حمید ملکی و صاحبنظران دیگر تدوین شده است. این سیر مطالعاتی با همت و نظارت معاونت تهذیب و تربیت حوزههای علمیه طراحی و اجرا گردیده است.
دریافت فایل لینک
برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب های دانشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.