ترتیب مباحث در سیر مطالعاتی اخلاق اسلامی

1 ـ آشنایی با کلیات اخلاق اسلامی 2 ـ خودشناسی 3 ـ اخلاق بندگی 4 ـ اخلاق فردی 5 ـ اخلاق اجتماعی 6 ـ اخلاق جنسی 7 ـ فلسفه اخلاق 8 ـ اخلاق کاربردی 9 ـ سبک زندگی

1ـ آشنایی با کلیات اخلاق اسلامی

الف ـ کتاب شناخت اخلاق اسلامی

(ص29 ـ 32 ـ اخلاق فلسفی و مبانی انسان­ شناختی آن) ـ (ص36 ـ اخلاق عرفانی، ص39 ـ 40 ـ تا ابتدای مراحل و ادوار رشد عرفان عملی) ـ (ص42 ـ 43 ـ هدف مکتب اخلاق عرفانی و مبانی انسان شناختی مکتب اخلاقی عرفان) ـ (ص48 ـ 54 ـ مقایسه مکتب­ های اخلاق فلسفی و عرفانی [باید خلاصه شود]) ـ (ص54 ـ 60 ـ اخلاق نقلی و تلفیقی [باید خلاصه شود])

ب ـ رساله لب اللباب

ص 1 ـ 56، نمونه اخلاق بندگی

ت ـ علم اخلاق اسلامی (خلاصه جامع السعادات)

نمونه اخلاق تلفیقی (ترکیبی از اخلاق فلسفی و نقلی) ـ (ص57 ـ 62 ـ تحقیق در حد وسط ـ اجناس و انواع رذایل) ـ (ص71 ـ 73 ـ راه حفظ اعتدال فضایل و …) ـ (ص111 ـ 127 ـ بحث خوف، خوف نکوهیده، علاج خوف­های نکوهیده، خوف پسندیده، خوف و رجاء و … )(یک بحث از جامع السعادات به صورت کامل ارائه شده تا مربیان با روش این کتاب ارزشمند آشنا گردند و در مواقع لزوم بدان مراجعه نمایند.) ـ (ص185 ـ 193 ـ دنیا­ دوستی) ـ (ص245 ـ 253 ـ حسد) ـ (ص271 ـ 273 ـ قهر با برادر مؤمن) ـ (ص280 ـ 281 ـ عیب­جویی و لغزش ­یابی) ـ (ص 290 ـ 292 ـ استهزاء و مسخره کردن) ـ (ص373 ـ 377 ـ غفلت)

ث ـ کتاب اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم

(ص19 ـ 22 ـ کلیات و جایگاه اخلاق در دین) ـ (ص39 ـ 45 ـ مقصد رشد اخلاقی) ـ (ص53 ـ 61 ـ موانع رشد اخلاقی(خلاصه شود) ـ (ص65 ـ 75 ـ امکانات رشد (در حد دو صفحه خلاصه شود) ـ (ص95 ـ 110 ـ نقش اخلاق در شکل­گیری جامعه مطلوب(خلاصه شود)، بسیار مناسب و الگو­ دهنده برای مربیان و ارتقاء کیفی ارتباط مربیان و متربیان؛ مورد استفاده در بحث آشنایی با کلیات اخلاق اسلامی، تفاوت بین اخلاق، آداب و تفاوت بین تربیت و عرفان)

2ـ اخلاق کاربردی

الف ـ کتاب اخلاق کاربردی

(ص23 تا 27 و ص43 ـ 48 و ص53 پاراگراف2 ـ 56 و ص75 ـ 86 و ص87)

ب ـ مسائل اخلاقی پالمر

(ص95 ـ 98 ـ حق حیات و به کشی (اخلاق کاربردی) و ص111 ـ 116 ـ به کشی فعال و منفعل (ادامه بحث قبل) (اخلاق کاربردی) و ص164 ـ 184 ـ بحث مجازات (اخلاق کاربردی) خلاصه شود.

3ـ اخلاق بندگی

الف ـ اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم

(ص159 ـ 203، بحث های آسیب­ شناسی رابطه با خدا، اخلاق بندگی حداقلی و حداکثری، (حتما خلاصه شود) (از بخش «برای تأمل و پژوهش» در انتهای هر فصل غفلت نشود.)

ب ـ مقالات استاد محمد شجاعی

جلد دوم ص75 ـ 86 ـ توبه یا بازگشت به حضرت مقصود (ص256 ـ 258 ـ حسن خلق و برکات آن ـ ص293 ـ 297 ـ توبه از حزن و تألم (چون وارد بحث دنیا می شود و می­فرماید که حزن دنیوی از تعلق نشأت می­ گیرد و حب الدنیا رأس کل خطیئه است انتخاب شده است) ـ 299 ـ 303 ـ توبه از سستی، کسالت و بطالت (می فرماید گاهی از این­ها تعبیر به غفلت می­شود. از آنجا که غفلت ریشه اصلی بسیاری عقب­ ماندگی­ های ما است انتخاب شده.)

4ـ اخلاق فردی

الف ـ اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم

(ص 129 ـ 156، بحث بهبود رابطه با خود (اخلاق فردی حداقلی و حداکثری)(خلاصه شود))

ب ـ کتاب درسنامه اخلاق

(ص25 بخش­های خشم و غضب) ـ (ص31 بحث حسد(اشاره به جنبه فردی آن) ـ (ص61 حب دنیا( با تأکید بر جنبه فردی) ـ (ص139بحث صبر)

5 ـ اخلاق اجتماعی

الف ـ کتاب اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم

(ص207 ـ 245 ـ بحث آسیب­ شناسی رابطه با دیگران، اخلاق اجتماعی حداقلی و حداکثری، [حتما خلاصه شود])

ب ـ کتاب اخلاق در قرآن جلد سوم

(ص39، خلاصه و جمع­بندی) ـ (ص 43 ـ 52، بحث ملاک­های کلی در اخلاق اجتماعی، خلاصه شود) ـ (ص101 ـ 104، بحث محورهای معنوی و همبستگی­ های اجتماعی) ـ (ص108 ـ 118 بحث مفهوم ولایت، حتما خلاصه شود.)

ت ـ اخلاق معاشرت

(ص 15 ـ 25 ـ مقدمه و بحثی با عنوان شناخت و مراعات حقوق دیگران) ـ (ص34 ـ 41 ـ خوشرویی و خوشخویی) ـ (ص 76 ـ 84 ـ با همسایگان) ـ (ص131 ـ 138 ـ ادب) ـ  (ص139 ـ 146 ـ هنر گوش دادن) ـ (ص161 ـ 166 ـ  عزت نفس) ـ (ص 190 ـ 198 ـ شوخی و مزاح) ـ (ص 199 ـ 206 ـ تشویق) ـ (ص207 ـ 215 ـ تقدیر و سپاس) ـ (ص231 ـ 237 ـ نقد­پذیری)

6 ـ اخلاق جنسی

الف ـ کتاب تربیت جنسی در اسلام

حافظ ثابت: ص 162 ـ 208: آموزش مسایل جنسی، شیوه آگاه کردن متربی از مسایل جنسی، نمونه­هایی از آموزش مسایل جنسی، نکات لازم الاجرا در آموزش جنسی و …ص209 ـ 285: اصل کنترل و مباحثی مانند: شیوه­های تعدیل غریزه جنسی، کنترل ادراکات حسی و …: اگر حجم مباحث بالا است می­توان این بخش را به صورت خلاصه ارائه کرد.)

ب ـ کتاب تربیت جنسی از منظر قرآن و حدیث

علی نقی فقیهی: (ص13 ـ 29: مفاهیم و کلیات، اهداف تربیت جنسی) ـ (ص99 ـ 211: فصل یکم از بخش دوم: شیوه های آموزش و تربیت جنسی: این بخش می­تواند به صورت خلاصه ارائه شود.) ـ (ص291 ـ 427: بخش سوم: رفتارهای نابهنجار جنسی: عوامل، راه­های پیشگیری و درمان: این بخش نیز در صورت محدودیت سیر مطالعاتی می­تواند خلاصه شود.)

ت ـ کتاب اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب

شهید مطهری: (ص22 ـ 30 ـ تعریف اخلاق جنسی از دیدگاه شهید مطهری و سرچشمه این اخلاق) ـ (ص32 پاراگراف دوم – 42 ـ علل و اسباب اخلاق کهن جنسی) ـ (ص50 پ2 ـ ص55 ـ جنبه فردی و اجتماعی ازدواج) ـ (ص78 پ3 ـ 86 ـ  مسأله عشق) ـ (ص87 ـ 102 ـ عشق و عفت)

ث ـ اخلاق و رفتارهای جنسی

یوسف غلامی(ص16 خط دوم – ص17 انتهای پاراگراف دوم: تعریف و مقدمه­ای برای اخلاق جنسی) ـ (ص219 ـ 233 ـ نگاه و افکار نهان) ـ (ص85 ـ 94 ـ انتظارات و پندارهای نادرست از عشق)

7ـ اخلاق محیط زیست

مفاتیح الحیاه

بخش چهارم ص 643 تا 745

8 ـ سبک زندگی

الف ـ مفاتیح الحیاه

آیت الله جوادی آملی: فصل­های یکم، پنجم، ششم، هفتم، دوازدهم از بخش یکم، فصل ششم از بخش دوم، فصل سوم از بخش سوم

ب ـ سبک زندگی و ابزار سنجش آن

(ص1 ـ 27 ـ صفحات پیشنهادی برای خلاصه: 5 صفحه ـ ) ـ (ص127 ـ 150 ـ صفحات پیشنهادی برای خلاصه: 5 ـ 7 صفحه ـ ) ـ (ص151 ـ 208 ـ نگرش­های کلی حاکم بر کل زندگی ـ صفحات پیشنهادی برای خلاصه: 10 ـ 15 صفحه ـ ) ـ (ص209 ـ 295 ـ وظایف زندگی از دیدگاه اسلام ـ صفحات پیشنهادی برای خلاصه: 20 صفحه ـ )

ت ـ رضایت از زندگی

عباس پسندیده: تمامی بخش‌های کتاب مفید است. اما اگر بخواهیم در میان بخش‌های سه‌گانه کتاب، یکی را ترجیح دهیم بخش نخست، از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که شالوده و مبنای بحث در رضایت­مندی از زندگی در مباحث شناختی در حوزه باورهای ما نسبت به زندگی و ظرف آن یعنی دنیا تحقق می‌يابد و نویسنده به خوبی با کاربست آموزه‌های کاملا دینی این مسأله را تبیین کرده است. فصول بخش‌های سه‌گانه کتاب نیز هرچند همگی مفید‌ هستند اما اگر بخواهیم برخی فصل‌ها را دارای اهمیت بیشتر بدانیم، می‌توان همه فصل‌های بخش اول و فصل‌های یکم، سوم و ششم بخش آخر را دارای اهمیت بیشتری دانست.

نکته: از آن جا که کتاب از حجم بالایی برخوردار است برای استفاده بیشتر لازم است که این کتاب به صورت خلاصه تهیه گردد که خوشبختانه این کار توسط نویسنده محترم انجام شده و در کتابی با قطع پالتویی به نام «هنر رضایت از زندگی» در 170 صفحه مفید توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها به چاپ رسیده است.

9ـ فلسفه اخلاق

الف ـ کتاب فلسفه اخلاق

امیر خواص: (ص15–30: مقدمه و آشنایی با مفهوم اخلاق، علم اخلاق و انواع پژوهش­های اخلاقی) ـ (ص55 – 85: بحث معیار ارزش اخلاقی ـ این بخش به صورت خلاصه ارائه شود.) ـ (ص105 ـ 146: بحث مسئولیت اخلاقی) ـ (ص147 ـ 175: بحث دین و اخلاق)

ب ـ کتاب مسائل اخلاقی پالمر

(ص15 ـ 40 ـ فلسفه اخلاق چیست؟ اصول فعل اخلاقی، اخلاق هنجاری، سقراط در زندان. خلاصه شود.) ـ (ص67 ـ 68 ـ خودگرایی اخلاقی) ـ (ص71 ـ 72 ـ خودگرایی روان­شناختی و تمرینات ص73 – 74) ـ (ص74 ـ ادامه بحث خودگروی روان­شناختی)

ت ـ فلسفه اخلاق

شهید مطهری: (ص47 ـ 63 ـ نظریه عاطفی و نقد آن و نظریه فلاسفه اسلامی) ـ (ص65 ـ 83 ـ نظریه وجدانی و نقد آن) ـ (ص230 ـ 243 ـ مسأله خودی در اخلاق (بحثی مهم و تطبیقی در مورد پایبندی به فضائل اخلاقی و خداشناسی پایه اخلاق)

10ـ اخلاق خانواده

الف ـ اخلاق در قرآن جلد سوم

خلاصه فصل سوم از صفحه 55 ـ 92

ب ـ اخلاق معاشرت

ص 92 ـ 106 ـ حریم خانه و زندگی

ت ـ اخلاق در خانواده بانکی­پور

(ص 129 ـ 165 ـ فصل پنجم: حقوق خانواده) ـ (ص167 ـ 186 ـ فصل ششم: فضایل اخلاقی در خانواده) ـ (ص 187 ـ 206 ـ فصل هفتم: تزلزل خانواده، عوامل و پیامدهای آن) ـ (ص 207 ـ 219 ـ فصل هشتم: نظام اقتصادی خانواده در اسلام) ـ (ص 221 ـ 242 ـ فصل نهم: فرزند­آوری و تربیت فرزند)

11ـ خودشناسی

الف ـ اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم

(ص113 ـ 125 ـ آسیب ­شناسی رابطه با خود(خلاصه شود)

ب ـ خودشناسی برای خودسازی

(ص8 ـ 10 ضرورت خودشناسی ـ خلاصه ـ ) ـ (ص24 ـ 26 ـ آرای فلاسفه درباره کمال انسان) ـ (ص37 ـ 42 ـ لذت و کمال) ـ (ص43 ـ 48 ـ نقطه اوج امیال و غایت آمال) ـ (ص73 ـ 76 ـ پاسخ چند پرسش) ـ (ص77 ـ 83 ـ قرب الهی)

ت ـ فلسفه اخلاق

شهید مطهری (ص135 ـ 145 ـ خود و ناخود) ـ (ص153 ـ 160 ـ خودشناسی) ـ (ص176 ـ 188 ـ بحران­ های اخلاقی و معنوی در عصر حاضر)

منبع: مجله پژوهشی رهنامه

برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به راهیاب های دانشی در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.