مقدمه

درختواره علوم اسلامی، به عنوان یک ابزار نظام‌مندسازی دانش، همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده است. این درختواره، نه تنها به شناخت نظام‌مند علوم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نقش مهمی در توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی ایفا کند. با این حال، تدوین یک درختواره کارآمد، مستلزم در نظر گرفتن ابعاد مختلف و دیدگاه‌های متفاوت است. در این راستا، دیدگاه‌های استاد جوادی در خصوص ضرورت بازنگری در درختواره علوم اسلامی و ابعاد مختلف آن، حائز اهمیت است و می‌تواند راهنمای مناسبی برای تدوین یک درختواره جامع و کارآمد باشد .

ضرورت بازنگری در درختواره علوم اسلامی

استاد جوادی، بر ضرورت بازنگری در درختواره علوم تاکید می‌کند. ایشان معتقد است که این بازنگری نباید به منزله نادیده گرفتن توسعه و توانمندسازی علوم تلقی شود، بلکه اقدامی ضروری برای همگامی با تحولات روز است، در غیر این صورت، تلاش مجدد برای طراحی درختواره جدید ممکن است به نتایج مشابهی منجر شود.

اهمیت درختواره در توسعه علوم اسلامی

استاد جوادی، درختواره را نمای کلی از علوم و دانش معرفی می‌کند. ایشان به اهمیت این موضوع در توسعه علوم اسلامی اشاره کرده و بیان می‌کند که درختواره یکی از زمینه‌های اصلی توسعه محسوب می‌شود. این درختواره باید نه تنها به تحولات جهانی توجه کند، بلکه شامل رشته‌های تخصصی شده نیز باشد.

انتقاد ساختاری درختواره حوزه علمیه قم و مشکلات آموزشی

به باور استاد جوادی، تمرکز بیش از حد بر آموزش و عدم همسویی درختواره با تحولات روز، منجر به نتایج نامطلوبی می‌شود. ایشان با تاکید بر این که آموزش بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری حوزه است، بیان می‌کند که اگر درختواره به خوبی تنظیم نشده باشد، گذاری حوزه ای از سرمایه می شود.

همسویی آموزش و درختواره

استاد جوادی بر لزوم همسویی و همکاری بین آموزش و درختواره تاکید می‌کند. اگر این همسویی برقرار شود، بخش اصلی نیرو و توان حوزه ها در امر آموزش است و باید از این سرمایه به درستی استفاده توان بهتر به اهداف رسید می شود.

لزوم بازنگری در تعریف علوم اسلامی

استاد جوادی با اشاره به اینکه تعریف فعلی علوم اسلامی نسبتاً بسته است، خواستار گسترش دامنه این علوم در درختواره می‌شود. ایشان به حذف برخی از رشته‌های مهم مانند نجوم و ریاضیات از درختواره اشاره می‌کند و معتقد است که این رشته‌ها در تمدن اسلامی وجود داشته‌اند و باید دوباره به آن‌ها توجه شود.

همچنین، ایشان بر اهمیت ادبیات فارسی در کنار ادبیات عربی به عنوان بخشی از علوم اسلامی تاکید می‌کند.

لزوم توجه به رشته‌های میان‌رشته‌ای

استاد جوادی با تأکید بر اهمیت رشته‌های میان‌رشته‌ای در توانمندسازی علوم اسلامی، به نادیده گرفته شدن این رشته‌ها در درختواره اشاره می‌کند. ایشان رشته‌هایی مانند اخلاق را مثال می‌زند و بر لزوم توجه به آن‌ها تاکید می‌کند.

توجه به توسعه مرزهای دانش

استاد جوادی با بیان اینکه آینده تمدن اسلامی در گرو توسعه مرزهای دانش است، خواستار توجه بیشتر به این موضوع در درختواره می‌شود و تأکید می‌کند که نباید فقط بر کاربردهای کنونی تمرکز کرد.

ضعف در شبکه‌بندی و ارتباطات دانش

استاد جوادی با اشاره به نبود شبکه‌های مرتبط بین دانش‌ها در درختواره، معتقد است که این امر منجر به پرش‌های ناگهانی به زمینه‌های موضوعی دیگر می‌شود. ایشان برای توسعه مؤثر علوم اسلامی، بر لزوم تعریف شفاف روابط بین رشته‌ها، نحوه هم‌افزایی آن‌ها و نحوه ارتباط منسجم‌تر تاکید می‌کند.

مغفول ماندن تاریخ و ضعف در ارتباطات بین‌الادیانی

استاد جوادی معتقد است نگاه حکمرانی ملی در این بحث به خوبی مورد توجه قرار نگرفته است. ایشان بر توجه به تاریخ ایران و جهان در علوم اسلامی تاکید می‌کند. همچنین، از عدم توجه به ارتباطات بین‌المذاهبی و بین‌الادیانی انتقاد می‌کند. ایشان بر لزوم ارتباط با فقه اهل سنت و فقه مقارن تاکید دارند.

نیاز به تولید دانش بومی در تاریخ علم و اخلاق

استاد جوادی با اشاره به اینکه تاریخ علم و اخلاق در ایران بیشتر تحت تأثیر نویسندگان غربی قرار گرفته است، بر لزوم معرفی چهره‌های اخلاقی خودی و تولید دانش بومی در این زمینه تاکید می‌کند.

لزوم توجه به موضوعات نوظهور

استاد جوادی با اشاره به موضوعاتی که شاید اکنون وجود ندارند اما به صورت تک موضوعی مطرح هستند، مانند هوش مصنوعی، خواستار این هستند که برای اینگونه رشته ها جا باز شود.

مفهوم “اسلامی” در علوم

با توجه به صحبت های اساتید واعظی و سبحانی، استاد جوادی بیان می کند که گاهی منظور از “اسلامی” صرفا فقه است، در حالی که علوم اسلامی مکانیزم خاص خود را دارد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

استاد جوادی با ارائه دیدگاه‌های انتقادی و راهگشا، ضرورت بازنگری در درختواره علوم اسلامی را تبیین می‌کند. ایشان با تاکید بر اهمیت توسعه مرزهای دانش، توجه به رشته‌های میان‌رشته‌ای ، و برقراری ارتباطات بین‌المللی، چارچوبی را برای تدوین یک درختواره جامع و کارآمد ارائه می‌دهد. به نظر ایشان، چنین درختواره‌ای می‌تواند نقش مؤثری در توانمندسازی علوم اسلامی و پاسخگویی به نیازهای جامعه ایفا کند. برای تحقق این هدف، لازم است که با نگاهی انتقادی به وضع موجود، به دنبال راهکارهای نوآورانه و کارآمد باشیم و از تجربیات گذشته درس بگیریم. همچنین باید به این نکته توجه داشت که مباحث نظری در تعیین اولویت کافی نیست و باید به توانمندسازی واقعی علوم توجه شود.

علاوه بر این، نظام طبقه بندی علوم نیازمند مکانیزم ویژه خود است و با سایر نظام ها متفاوت است. بنابراین، در نظام طبقه بندی باید به مکانیزم های توانمندسازی متفاوت توجه داشت و مرزهای بین علوم را مشخص کرد.

برای مطالعات بیشتر مباحث مشابه میتوانید به پرونده‌های دانش در سایت توسعه و توانمدسازی علوم اسلامی مراجعه کنید.