دومین پیشران آینده علوم اسلامی: هوش مصنوعی
یکی از مهمترین و اثرگذارترین روندهایی که می تواند بر آینده علوم اسلامی اثرگذار باشد، تحولاتی است که در حوزه هوش مصنوعی، محاسباتی شدن، گسترش استفاده از داده ها و جمع آوری و پردازش کلان داده ها است. این موارد، به همراه موارد دیگر مشابه، بارها و بارها در اسناد مختلف و در کلام بسیاری از محققین و سیاستگذاران به عنوان عاملی مهم در تعیین آینده، مورد اشاره قرار گرفته است. …..
.تاثیرات گسترده تحولات ناشی از تکنولوژی های مبتنی بر داده و پردازش هوشمند، نشانگر تحولاتی عمیق و گسترده در علوم و از جمله علوم اسلامی در آینده است.
از سویی می توان به تاثیراتی که استفاده از ابزارهای هوشمند و استفاده از داده های کلان در تحقیق و پژوهش ارائه می دهند، اشاره کرد. تاثیرات هوشمندسازی علم ورزی صرفا در حد استفاده از یک ابزار ساده نیست؛ بلکه روش شناسی جدید، معرفت شناسی و هستی شناسی جدیدی را معرفی می کند که بازنگری هایی را لازم می آورد. بلکه شاید یک پارادایم جدید در مطالعه و تحقیق را آغاز می کند که علم جدیدی را شروع کند.
از سویی دیگر زندگی و دینداری در دوره هوش مصنوعی و کلان داده تغییر می کند. تاثیراتی که هوشمندسازی بر سبک زندگی خواهد گذاشت و سبک مصرف، سبک کسب و کار و سبک ارتباطات را تغییر می دهد، فضای جدیدی را به وجود می آورد که نقش، جایگاه و رسالت علم و از جمله علوم اسلامی را تغییر خواهد داد.
همچنین جنبه سومی از تغییرات را می توان در سبک حکمرانی هوشمند و داده محور دنبال نمود. علوم انسانی و اجتماعی که سهم عمده ای از فعالیت های خود را در جهت حکمرانی متمرکز کرده بودند و در علوم اسلامی هم حکمرانی از نقش و جایگاه ویژه ای برخوردار است. سبک حکمرانی متفاوت، می تواند منجر به مطالعات و پژوهش های متفاوتی نیز در این زمینه گردد.
از همین رو ابتدا مقدمه ای درباره چیستی هوش مصنوعی و ابعاد این تحول خواهیم داشت و سپس به پیامدها و تاثیرات آن در علوم اسلامی می پردازیم. تاثیرات هوش مصنوعی بر علوم اسلامی را در سه عنوان زیر دنبال می کنیم: 1- علم و پژوهش در عصر هوش مصنوعی 2- زندگی و دینداری در عصر هوش مصنوعی 3- حکمرانی علمی در عصر هوش مصنوعی
روند هوشمندسازی
هوش مصنوعی به عنوان فناوری پایه ای، عنوانی است برای تحولی عمیق و گسترده که بشریت را وارد عصر جدیدی از زندگی و تمدن خود می کند. با گسترش فناوری ها و کاربردهای هوشمندسازی، ما وارد عصر جامعه پنجم می شویم. اگر جامعه اول را عصر شکار، دوم را عصر کشاورزی، سوم را عصر صنعتی یا اختراع بخار و چهارم را عصر اطلاعات و ارتباطات بدانیم، عصر پنجم عصر هوش مصنوعی و فناوری های هوشمند است. البته هوش مصنوعی پیش از این ها مطرح شده است ولی در حدود 10 تا 15 سال است که به عنوان داعیه ای برای عصر جدید مطرح می شود. اولین بارها جان مک کارتی در 1956 عنوان هوش مصنوعی را در یک نشست در یکی از دانشگاه های آمریکا به کار برد و سپس به عنوان شاخه ای جدید از دانش مطرح گردید. آلن تورینگ در آزمایش معروف خود، تستی را معرفی کرد برای ارزیابی توانایی هوش مصنوعی. از همان زمان این بحث مطرح شد که آیا کامیپوتر و هوش می تواند جای فعالیت ذهنی انسانی را بگیرد یا خیر. در این تست، یک دیوار است و شخصی از این طرف دیوار، با آن طرف سوال و جواب می کند. پس از 5 دقیقه اگر به گونه ای پیش رفت که نتواند بفهمد پاسخگو انسان است با ماشین، هوش مصنوعی تحقق پیدا کرده است. این مقاله تا کنون محل نقد و اشکالات فراوانی هم قرار گرفته است. پس از آن علاوه بر بحث های فلسفی متعددی که حول آن رخ داده است، پیش بینی های مختلفی هم صورت گرفته که انسان می تواند تا سال 2000 ربات های انسان نما ایجاد کند یا تا 2020 می تواند تیم فوتبالی داشته باشد که قهرمان جام را شکست دهد و از این قبیل. این پیشگویی ها دائما شکست خورده اند ولی هوش مصنوعی در یک روندی در حال رشد و توسعه است و هر روز کاربردهایی از آن جلوه می کند که هم اعجاب آور است و هم کارایی دارد. مواردی از کاربردهایی که برای هوش مصنوعی پیش بینی می شد رخ نداد ولی موارد دیگری که در پیش بینی ها هم نبوده است، به خوبی توسعه یافته و کاربردهای وسیعی هم پیدا کرده است.
