چکیده
دانشنامه امامت و ولایت یا امامت پدیا، دانشنامهای مجازی در بستر اینترنت است که با هدف تبیین، توضیح و تفسیر جامع مفاهیم، موضوعات و اصطلاحات مرتبط با مقولهٔ امامت و ولایت، اعم از سیرهٔ معصومان (فضائل، کرامات، احادیث، اصحاب، دشمنان، جنگها، صلحها و…)، رخدادهای تاریخی مرتبط با ایشان، نویسندگان و شخصیتهای اسلامی مرتبط با موضوع امامت، منابع علمی و فرهنگی مرتبط (مانند کتب حدیثی، تاریخی و کلامی)، دستاوردهای هنری علاوه بر این، دانشنامه به موضوعات مرتبط با پیامبران، امامان، امامت، ولایت و مهدویت نیز میپردازد و مطالب را به زبان ساده و قابل فهم برای عموم کاربران ارائه میدهد.
امامت پدیا از سال ۱۳۹۴ زیر نظر مرکز پژوهشی و آموزشی امامت و ولایت است و زیر نظر حضرت آیتالله محسن اراکی سامان مییابد.
ضرورت مطرح شدن این بحث
امامت و ولایت از جمله مباحث علمی و از اصول عقاید مسلمانان است. تمام فرقههای اسلامی، با برداشتهای کم و بیش متفاوت، اصل این مسئله را قبول دارند. نظام فکری و اندیشهٔ اسلامی بر اصل ولایت ائمهٔ معصومین استوار است. این نظام، عرصهای است سرشار از مباحث گوناگون. مباحثی چون نکات کلامی (اعتقادی)، فقهی، حقوقی، اخلاقی و تاریخی. واکاوی و بازشناسی این مقولهٔ مهم، وظیفهٔ پژوهشگران مسلمان، اعم از شیعه و سنی، است. هدف، پاسخگویی مناسب به پرسشهای هر عصر است.
با توجه به ظرفیت عظیم این اصل بنیادین معرفتی و کاربردی، و نیز فراز و نشیبهای حیات اعتقادی، سیاسی و اجتماعی امت اسلامی، تلاشهای تحقیقی و پژوهشی فراوانی که در این حوزه صورت گرفته، کافی نیست. همچنان این عرصه نیازمند فعالیتهای شایسته و بایسته است. به همین دلیل، مدتهاست که ضرورت تدوین دانشنامهای مجازی در موضوع «امامت» و «ولایت» احساس میشود. این دانشنامه باید تبیینکنندهٔ تمامی مباحث مرتبط با این مقوله باشد و منبعی جامع، مستند، بهروز و در دسترس فراهم آورد.
پژوهش، مطالعهٔ علمی و مستند، بازشناسی، بازگویی و بیان ابعاد گستردهٔ مباحث مرتبط با امامت و ولایت، ضرورتی روشن و انکارناپذیر است. این امر، بهویژه با در نظر گرفتن شرایط کنونی جهان اسلام، برای اهل نظر آنچنان واضح و مبرهن است که نیازی به استدلال ندارد.
بیگمان، کشف حقایق و درک عظمت آثار وجودی امام، نیازمند تحقیقات عمیق، دقیق و فراگیر است. همچنین، همت بلند، تلاش مستمر و غور در منابع گوناگون معارف اسلام ضروری است. تنها پس از گذراندن این مراحل میتوان نکتههای ناب و مباحث درخور استفاده را برای عموم مردم گزینش کرد و در اختیار همگان قرار داد.
ضرورت دانشنامهنویسی در این حوزه
عصر حاضر، زمانۀ اطلاعات فشرده است. دوران پرهیز از زیادهگویی و صرف حداقل وقت برای بهرهگیری حداکثری از آن فرا رسیده است. لاجرم، استفاده از زبان ساده، فصیح و کلمات و عبارات کوتاه و گویا ضروری است. در این دوره، در حوزههای علوم و فنون، مقالهٔ تخصصی جایگاه کتاب را گرفته است. نشریات تخصصی، اکنون وظیفهای جز انتقال اطلاعات ندارند. در حوزهٔ امامت و ولایت، آثار و پژوهشهای فراوانی با حجمها و سطوح مخاطبان متفاوت در طول تاریخ نگاشته و منتشر شده است. این انبوه اطلاعات پراکنده، با علایق و سلایق گوناگون، نیازمند مطالعه و بازآفرینی است.
اگر این رسالت به صورت صحیحی انجام نشود، اطلاعات، ارزش کاربردی نخواهند داشت و اطلاعرسانی در خدمت دانش نخواهد بود؛ چرا که دانش در واقع ترکیبی سازمانیافته از اطلاعات است. اطلاعات غیرمنظم نمیتواند در معرفت و یا ساخت ذهنی افراد تأثیر بگذارد و در آن تحول و کمالی به وجود بیآورد.
ضرورت مجازیبودن دانشنامه
امروزه جهان علم با سرعت شگفتآوری رو به گسترش است. هر ساله نزدیک به دو میلیون مقالهٔ علمی و فنی نوشته و در بیش از ۱۷۰ هزار مجلهٔ معتبر چاپ میشود. با توجه به نقش اطلاعات علمی در پیشرفت دانش و فناوری و رشد و توسعهٔ یک جامعه، اهمیت دسترسی پژوهشگران، متخصصان، مؤلفان، مدرسان و دانشجویان به اطلاعات روزآمد بیشتر میشود. این امر، بهویژه در حوزهٔ امامت و ولایت، نمود بیشتری مییابد. در این راستا، با ظهور رسانههای الکترونیکی پیشرفته در گردآوری و توزیع اطلاعات، کتابخانهها و سایر مراکز مرجعنگاری، منابع اطلاعاتی خود را در رایانهها ذخیره کرده و آن را در دسترس مراجعان میگذارند. علاوه بر آن، با اتصال به شبکههایی مانند اینترنت به ارائهٔ خدمات وسیعتر میپردازند. بنابراین، جویندگان اطلاعات با ارتقای سواد اطلاعاتی خود میتوانند در هر زمان و مکان از این اطلاعات استفاده نمایند. وجود منبعی جامع در فضای مجازی جهت تعالی سطح دانش متخصصان، دانشجویان و علاقهمندان به حوزهٔ امامت و ولایت به نحوی که آنان را از رجوع به کتابهای منتشرشده و سایتهای اینترنتی متفرقه و نیز جستجوی طولانی در اینترنت بینیاز سازد، ضروری به نظر میرسد..
اهداف این دانشنامه
هدف بنیادین دانشنامه امامت ارائه جستارهای علمی فرهنگی و آموزشی در موضوعات مرتبط با امامت و ولایت با کیفیت مناسب است با این امید که اهداف زیر نیز محقق شوند:
- تبیین مستند و پویا از معارف اسلامی مرتبط با اصل اعتقادی امامت براساس آموزههای قرآن، عترت و اندیشههای بلند بزرگان علوم اسلامی با بیان ساده، متقن برای معرفی و ارتقای فرهنگ و باورهای دینی جامعه.
- نگاه ژرف و تخصصى به همه موضوعات امامت و ولایت با حفظ روان بودن متن؛
- بازآرایی انبوه اطلاعات عرضه شده در موضوع امامت با رویکرد توجه به نیازهای معاصر؛
- انعکاس برجستهترین دیدگاههاى علمى در هر موضوع و نقد و بررسى آنها با رعایت انصاف و اصل بىطرفى علمی؛
- توسعه و تحکیم آموزههای اسلامی موجود در کتابخانهها در برنامه ای مدون طی مراحل تعریف شده؛
- عنایت و اهتمام به جدیدترین دستاوردهاى علمى در هر موضوع مورد بحث این دانشنامه؛
- پاسخگویی روشمند، علمی و مناسب به شبهات و پرسشهای مطرح در عرصه ملی و بینالمللی در زمینه امامت.
ویژگیهای این سایت
از ویژگیهای دانشنامه امامت میتوان بدین موارد اشاره کرد:
مجازی و برخط بود
دانشنامههای مجازی (الکترونیکی) ،بر خلاف دانشنامه های چاپی، با استفاده از فناوری های نوین امکانات بسیار گسترده ای در اختیار قرار می دهند. در میان دانشنامه های مجازی، دانشنامه های برخط از اهمیت بیشتری برخوردارند. امامت پدیا بر پلتفرم مدیا ویکی که یکی از قوی ترین نرم افزارهای تحت وب است، اجرا می شود که قابلیت ها و امکانات بسیاری در جهت هر چه پویاتر شدن این دانشنامه مهیا کرده است.
گستره محتوایی
سیاست امامت پدیا بر آن است تا تمام موضوعات مربوط به حوزه امامت و ولایت را پوشش دهد، لذا تلاش بر اینست تا عقاید، مفاهیم، اصطلاحات، اماکن، حوادث، فرقه ها و مذاهب، تاریخ، آثار و مولفین مربوط به امامت و ولایت در این دانشنامه بررسی شوند.
قابلیت جستوجو
از مزایای امامت پدیا اینست که علاوه بر قابلیت جستجوی درونسایتی، مخاطبان میتوانند در موتورهای جستجو کلیدواژه های خود را وارد کرده و از آن طریق به مقاله مورد نظر در دانشنامه دست پیدا کنند.
پوشش موضوعات مختلف علمی در حوزه امامت و ولایت
اگرچه دانشنامههای برخطی در حوزه علوم اسلامی (به صورت عمومی) بر بستر اینترنت فعال هستند اما
امامت پدیا تنها دانشنامه تخصصی در موضوع امامت و ولایت است که در تلاش است تا تمام موضوعات مربوط به این مقوله را پوشش داده و دانشنامهای تخصصی با بیانی ساده و روان برای استفاده عموم مردم و متخصصین ارائه دهد.
با توجه به گستردگی و فراوانی موضوعات در این مقوله، موضوعات در دستهبندی های تخصصی تحت عنوان رده جای میگیرند تا دسترسی به آنها ساده تر گردد. ردهها با دستهبندی صفحاتی که موضوعی مشابه دارند، به ساختاربندی پروژه امامت پدیا کمک میکنند. ردهها همانند پوشهها در دنیای فیزیکی می باشند که برای دسته بندی مقالات استفاده میشوند. یک صفحهٔ رده، فهرستی است از مقالاتی که به آن ردهٔ معین افزوده شدهاند. هر رده میتواند چندین زیررده یا بالارده داشته باشد. مثلا مقاله قرآن در دسته کتاب های پیامبران رده بندی شده است، رده کتاب های پیامبران در دسته کتاب های مقدس دسته بندی شده، کتاب های مقدس در رده کتاب ها و کتاب ها در رده آثار نوشتاری دسته بندی شده است.
بازبینی و اصلاح مقالات
برخلاف دانشنامه های چاپی که به سختی و با هزینه بالا و سرعت پایین می توان آنها را بازبینی و اصلاح کرد، دانشنامههای اینترنتی از جمله امامت پدیا با سرعت بالا و با کمترین هزینه بازبینی شده و اشکالات احتمالی در آنها برطرف می شود. در این راستا، ارزیاب های دانشنامه همواره مقالات موجود را رصد کرده و آنها را اصلاح میکنند.
سهولت دسترسی
امامت پدیا بر بستر اینترنت عرضه می شود و در هر زمانی از شبانهروز میتوان از نسخه دسکتاپ یا موبایل آن استفاده و به سادگی با یک کلیک کردن به هزاران مقاله موجود در آن دسترسی پیدا کرد.
مخاطبان
با تدبیری ابتکاری، مخاطبان امامت پدیا نه تنها عموم مردم بلکه متخصصین هستند.
در کنار صفحات عمومی، برای متخصصین رشته های مختلف بحث های خاص و تخصصی نگاشته شده است تا بتواند نیاز این گروه را نیز برطرف سازد.
- 1. عموم مردم: امامت پدیا در مرحله اول، به دنبال بیان مفاهیم، اصطلاحات و موضوعات مربوط به حوزه امامت و ولایت به صورت متقن و از منابع معتبر برای عموم مردم است.
2. محققین، پژوهشگران و طلاب علوم دینی: در مرحله دوم، این دانشنامه در صدد آن است تا در صفحاتی جداگانه به صورت خاص و تخصصی مطالب را برای مخاطبان محقق و پژوهشگر حوزوی و دانشگاهی آماده سازد تا نیاز این قشر را نیز بتواند برطرف سازد.
امکانات دانشنامه
برخلاف دانشنامههای چاپی، که بازبینی و اصلاح آنها دشوار، پرهزینه و کند است، دانشنامههای اینترنتی، مانند امامت پدیا، به سرعت و با کمترین هزینه بازبینی میشوند و اشکالات احتمالیشان برطرف میگردد. در همین راستا، ارزیابان دانشنامه همواره مقالات موجود را بررسی و اصلاح میکنن
رده
ردهها با دستهبندی صفحاتی که موضوعی مشابه دارند، به ساختار بندی بهتر پروژههایی نظیر امامت پدیا کمک میکنند. ردهها همانند پوشه ها در دنیای فیزیکی می باشند که برای دسته بندی مقالات استفاده میشوند. یک صفحهٔ رده، فهرستی است از مقالاتی که به آن ردهٔ معین افزوده شدهاند. هر رده میتواند چندین زیررده یا بالارده داشته باشد.
ناوبری
گروهبندی مقالات مرتبط با هم در یک جعبه که در پایین صفحات به صورت افقی و یا در میان صفحات به صورت عمودی می آید را ناوبری و به این جعبهها، جعبه ناوبری گویند. از جعبههای ناوبری برای آسان کردن حرکت میان مقالات استفاده میشود. با توجه به تعداد بالای صفحات در امامتپدیا ناوبریها نقش مهمی در بسترسازی برای انتقال خوانندگان از یک صفحه به صفحات مرتبط دیگر ایفا میکند.
پیوندهای درون ویکی
یکی از مهم ترین قابلیت های دانشنامههای آنلاین پیوندهای(لینک ها) درون ویکی هستند.این ویژگی باعث پیوند و ارتباط مقالات با همدیگر میشود.
سهولت مشاهده ارجاعات
یکی از ویژگی های دانشنامه امامت مستند بودن آن است. تمام صفحات امامت پدیا دارای ارجاعات دقیق می باشند که در پایین صفحات و در دو بخش منابع و پانویس ها میآیند.
زبان ها
با توجه به اهمیت نشر این دانشنامه در ابعاد بینالمللی، این دانشنامه به دو زبان عربی و انگلیسی میباشد.