جدی ترین بخش معارف دینی بخش حوزه اعتقادات است. اگر این جایگاه تحکیم نشود امیدی به تحقق آرمانهای دین و تعالیم و دستورات شرعی نخواهد بود.
در دنیایی که جایگاه خدا بسیار دور از زندگی روزمره شده و به همه چیز دنیایی نگاه میشود و ملائکه و غیب و نیروهای الهی معنا ندارند، تقوامداری خیلی مشکل، و این مسئله بسیار مهم است. در دنیایی که عمق و باطن ندارد و نظام عادلانه و حکیمانه ندارد چطور می شود زندگی اخلاقی داشت؟
اگر باورهای دینی، و تصویر صحیحی از دین، جهان و تاریخ در باورم نباشد، چطور به دین عمل میکنم؟
تصور نکنید که با دین در دنیای جدید جنگیدند، خیر، تنازعی بین دین و علم و جریانهای مخالف دین اتفاق نیفتاده، بلکه تفکر دینی مقهور و مغلوب واقع شده و باورهای دینی ضعیف شده است. بنابراین چطور میشود در این فضا دیندار بود؟ طبیعی است که همه چیز سست میشود!
تهاجم واقعی تهاجم باورهای دینی است. اگر قرار باشد جامعه را دعوت به تقوا و التزام به احکام شرعی کنیم فقط با امر به معروف و .. نمیشود. بلکه باید باورها را در اندیشه مخاطب تحکیم، تعمیق و معقول کنیم و به فاهمه نسل جوان و صاحبان اندیشه برسانیم. این نیاز جامعه است، که باورهای دینی تحکیم شوند.
لذا پرداختن به علوم عقلی بسیار اساسی است. علوم عقلی است که اینهارا تبیین میکند. بی جهت نیست که معارف را فرمودهاند فقه اکبر است و فقه رایج در حوزه را فقه اصغر میدانند.
ما نیاز جدی داریم به اینکه به عرصه معقولات دینی بپردازیم. عرصهای که میشود بدون هزینه کردن و درگیری، اندیشه خود را به کرسی بنشانیم. و به آرمانهای جمهوری اسلامی برسیم. افق تمدن سازی راهی ندارد جز اینکه عرصه علوم عقلی را جدی بدانیم.
کاستیهای عرصه علوم عقلی
در ابعاد مختلف نیاز به برنامهریزی و آسیب شناسی و … داریم. نیاز به نیروهای کارآمد داریم. نمیشود علوم عقلی را به دانشگاه سپرد. متولی دانشهای اسلامی، متولی تبیین و تبلیغ و تولید علم دینی حوزه است.
فلسفه و کلام و منطق و دانشهای مربوط به این مسائل را نباید به دانشگاهها سپرد. زیرا جایشان آنجا نیست.
گستره و قلمرو علوم عقلی بسیار وسیع شده و دهها دانشِ اضافه شده مانند فلسفه اخلاق و علم و سیاست و فقه و اصول و … از دانشهای عقلی است که کارهای بسیار عمیق و گستردهای صورت گرفته و باید حوزه ها در اینها تعمق کنند.
متاسفانه امروزه روش روشنی در علوم عقلی نداریم و متون ما نیز کاستیهای فراوانی دارد، و خلاصه عرصه بسیار گستردهای از کار وجود دارد.
حمیدرضا صادقی
