تحلیل و بررسی گروه کانونیِ اندیشه‌ورزان

مهمترین نیازها و پرسش‌های دینیِ بنیادین و رو به رشد جوانان تحصیلکرده نیمه مذهبی به شرح زیر است:

تحلیل و بررسی گروه کانونیِ اندیشه‌ورزان^[1]

سؤالات و نتایج

1. با توجه به جمع بندی مباحث گروه اول^[2] و دوم^[3] ، در تحلیل شما، ریشه‌های نیازها و پرسش‌های دینیِ بنیادین و رو به رشد در گروه یادشده، چیست؟
2. نسل جدید، سطحی، بی‌حوصله و مشغول است و به دنبال لذت محسوس نه عقلی
3. جوان امروز ایرانی (و حتی در سطح جهانی) دغدغه روح دین و معنویت دارد، و نتوانسته آن را از زندگی خود حذف کند.
4. پرسش اصلی آنها این است که دین برای من است یا من برای دین؟ من به دین خدمت کنم یا دین باید به من خدمت کند و برای زندگی و آرامش و شادی من سودمند باشد؟
5. جوان امروز، کارکرد دین را امر و نهی نمی‌داند و لذا با این وجه، مخالفت می‌کند
6. در تمامی موارد تقابل و تنافی دین و عقلانیت، ابداً زیر بار نمی‌روند
7. در مسیر تجربه جوانی این نسل، امکان اجرای راه‌حل‌های تربیتی دشوار شده است چون سرعت، ناپایداری و تنوع منابع اطلاعاتی، اجازه چنین مواجهه پایداری را نمی‌دهد
8. ادبیات و ذهنیت آنها، گویاییک سوگیری پیشین علیه دین به عنوان نهاد و متولیان این نهاد (روحانیت) است
9. آنها مواجهه گزینشی با دین دارند و معیار آنها علمی بودن، نوبودن، و… است
10. شاید هم نوعی گزینش سلبی بر اساس متفاوت بودن با کلیشه‌های متدینان و روحانیان باشد
11. برخی از پرسش‌ها مربوط به دوره سنی جستجوگری و تمایلات دینی باشد
12. نسل جدید، سطحی، بی‌حوصله و مشغول است و به دنبال لذت محسوس نه عقلی
13. احساس می‌کنند دین ضد هنر است‌
14. مهم‌ترین مخاطب تربیت دینی، بزرگسالان هستند نه کودکان و نوجوانان
15. کودکان و نوجوانان امروز، تجربه دینی واقعی از مناسک دینی ندارد و تجربه‌اش تصنعی است.
16. در نظریه مقاومت، آنها به خاطر تقابل با نهادهای رسمی متولی دین، مقاومت در برابر دینداری می‌کنند
17. گروه یادشده دین را نهاد یا وابسته به نهاد تلقی می‌کند و ارتباط و مواجهه او پاسخی است متناسب با این تلقی
18. اگرچه گرایش معنوی و باوردینی در جهان و ایران شدیداً رو به رشد است، اما نوع خاصی از دینداری به حاشیه رفته است
19. مناسک و ظواهر دینی شدیداً رو به تنزل رفته و بخشی از مناسک به ظاهرغیردینی (مثل یوگا) رشد کرده است
20. اخلاق دینی در متدینان تا حدی کاهش یافته است
21. سایه انداختن قراردادهای اجتماعی بر هویت فردی آنها، فقدان معنا و هویت انسانی
22. با کارکردهای اجتماعی و سیاسی دین مخالف هستند
23. اجرای پروژه سکولاریسم در اکثر فرهنگ‌های جهان، در حال پی‌گیری است
24. به تدریج مواجهه جامعه با دین، کمتر از جنس ایدئولوژی است
25. رقیب سوم دین‌باوری و دین‌ناباوری، معنویت‌های غیردینی است و تبدیل به شبه‌دین شده است
26. جامعه کنونی، جامعۀ کوتاه‌مدت است
27. دچارشدن به پلولاریسم لاجرم به پراگماتیسم منتهی می‌شود،یعنی وقتی پرسشها زیاد و در زمان‌های گوناگون تولید می‌شود، پاسخ سریع و کوتاه و عملی مهم است
28. به علت نیازسازی توسط فرهنگ غرب، جوان به دنبال انتظارات خاصی از دین است و دین فاقد آن را قبول ندارد
29. علت زیربنایی اینها، جدال و رقابت تمدنی «ایدئولوژی اسلامی» و «ایدئولوژی مادی غرب» بر سر عرصه‌های واقعی فرهنگ، سبک زندگی، سیاست، اقتصاد و رسانه است
30. وزن این نیازهاو پرسش‌ها در هر یک از دسته‌های «پرسش‌های شناختی و اعتقادی و نگرشی»، «پرسش‌های ارزشی، اخلاقی و عاطفی» و «پرسش‌های رفتاری، هنجاری» چیست؟
31. مسائل رفتاری و هنجاری، حادتر است
32. نیازهای عاطفی و هیجانی مهم تر است
33. نیازهای عاطفی و هیجانی مهم تر است
34. چقدر از این پرسشها «ذهنی ـ شناختی»معطوف به حقیقت و اصالت دین، و چقدر «کارکردی- سودمدار» درباره فایده و کارکرد دین و چقدر «روشی-عملیاتی» در باره راه و روش دینداری است؟
35. عمدتاً در مورد راه و روش دینداری
36. فایده و کارکرد دین ^[4]
37. عمدتاً فایده و کارکرد دین
38. برای ارتباط و نزدیک شدن به این گروه و مکالمه و گفتگو، چه پیشنهادی دارید؟
39. تنوع‌بخشی به پیام دین و پیام‌دهندۀ دینی
40. خلق اسطوره‌های مذهبی غیرمستقیم
41. نیازسازی، یک رکن مهم در پاسخ به نیازهای مذهبی است
42. نیازهای دینی را تولید و تقویت و بازاریابی کنیم
43. تأمین لذت سمعی بصری و هیجان عاطفی او از طریق محصولات و پیامهای دینی
44. تبدیل معرفت دینی به محصولات هنری و رسانه‌ای جذاب
45. استفاده از فرصت عظیم رسانه‌های جدید
46. بهترین نقطه شروع، نقطه عاطفی ـ هیجانی است^[5]
47. به دینداری جوانان، گیر ندهیم مخصوصاً از موضع رسمی
48. دعوت و تولید فرصت دینداری طبیعی و غیررسمی و اختیاری

ملاحظات

1. نیازها و مختصات جوانان در بخشهای مختلف مذهبی و نیمه‌مذهبی، شهری و روستایی، مرفه و متوسط، تقریباً یکی است
2. تفاوت معناداری در میزان دینداری زنان و مردان وجود دارد اما نسبت به رشته‌ها، سن، اقلیم، تحصیلات، تفاوت معنادار به طور کلی وجود ندارد و تفاوت‌های جزئی تحقیقات در این خصوص، هم را خنثی می‌کنند
3. روش سنجش ما در پیمایش‌های اجتماعی (بلاک و استارک) محل تأمل است
4. به نظر من این روش، گرایش به دینداری و ضددینداری را می‌سنجد و شامل معنویت و ایدئولوژی هم می‌شود
5. متأسفانه پیمایش‌های پهنانگر بر پیمایش‌های ژرفانگر غلبه پیدا کرده است
6. مفهوم پیچیده دینداری بایستی مورد بازنگری قرار گیرد
7. مطالعه روندهای جهانی در معنویت و دینداری، بسیار مهم و کارگشاست
8. مهم، میزان دینداری در گذر زمان است نه در مقطع زمانی خاص؛ اگرچه دومی نگران‌کننده است اما اولی شاید چنین نباشد
9. باید مفاهیم دینداری،معنویت و ایدئولوژی به دقت از هم تفکیک شود و در تحقیقات نگرش‌سنجی با مخاطب، تفاهم شود
10. چالش‌های ایدئولوژیک معمولاً در سطح شناختی بروز نمی‌یابد که با تحقیقات افکارسنجی، سنجیده شود. بلکه در رفتارها، اعتراضات و جنبش‌های اجتماعی بروز می‌یابد
11. نباید این قدر نگران دینداری جوانان باشیم
12. نیازها و مختصات جوانان در بخشهای مختلف مذهبی و نیمه‌مذهبی، شهری و روستایی، مرفه و متوسط، تقریباً یکی است
13. علت‌شناسی و پرسش از چرایی این نیازها و پرسش‌ها، شامل علل قریب به پرسش و نیاز، علل باواسطه، علل زیربنایی است.

1. . دکتر محسن نوغانی (دکترای جامعه شناسی و دانشیار و عضو هيات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، محقق برجسته و استاد روش تحقیق در علوم رفتاری)؛ دکتر دیانی نژاد (دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهرود، فعال فضای مجازی، معاون اسبق ادارۀ کل اطلاعات استان قم)؛ دکتر باغگلی (دکترای علوم تربیتی، استادیار و عضو هیات علمی گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر بنیاد فرهنگی امام رضا غفارعلیه‌السلام) ↑

2. . متخصصان تربیتی و فعالان فرهنگی و رسانه. ↑

3. . مربیان و مشاوران. ↑

4. و البته می‌توانیم نیازهای جدیدتر تولید کنیم. ↑

5. .معمولاً ایجاد تغییر در حوزه شناختی او را مقدم می‌داریم تا سپس از مسیر عاطفی و ارادی به عمل درآید و این قدیمی شده است و جایگزینی آن، ترکیب و تداوم رفت و برگشت میان آنهاست ↑