برترین موزه های علوم و فناوری اسلامی؛ بخش دوم

مقدمه

موزه‌های فناوری به‌عنوان فضاهایی تخصصی برای نمایش، آموزش و حفظ میراث علمی و تکنولوژیک بشری شکل گرفته‌اند. این موزه‌ها با ارائه مجموعه‌ای از ابزارها، دستگاه‌ها و دستاوردهای مهم در حوزه‌های مختلف فناوری، فرصت آشنایی مستقیم بازدیدکنندگان با روند تکامل فناوری‌ها و نوآوری‌ها را فراهم می‌کنند. به‌ویژه در دنیای امروز که فناوری با سرعتی بی‌سابقه در حال تحول است، موزه‌های فناوری نقش کلیدی در آموزش عمومی، الهام‌بخشی به نسل‌های جدید و حفظ تاریخ فناوری ایفا می‌کنند. در این میان، موزه‌های فناوری اسلامی با تمرکز بر دستاوردهای علمی و فناوری تمدن اسلامی در دوره‌های مختلف تاریخی، نه تنها به معرفی نوآوری‌های علمی مسلمانان می‌پردازند، بلکه هویت فرهنگی و علمی این تمدن را نیز تقویت می‌کنند. این موزه‌ها با به تصویر کشیدن مفاهیمی مانند نجوم، پزشکی، ریاضیات و مهندسی در جهان اسلام، نشان می‌دهند چگونه علم و دین در این دوره‌ها به هم آمیخته و زمینه‌ساز پیشرفت‌های مهمی شده‌اند.

هدف اصلی موزه‌های فناوری

ارتباط موزه‌های فناورانه با علوم اسلامی

ارتباط موزه‌های فناورانه با علوم اسلامی را می‌توان در ابعاد آموزشی، پژوهشی و فرهنگی بررسی کرد. از منظر آموزشی و پژوهشی، این موزه‌ها بستر تجسم و نمایش فناوری‌های مرتبط با علوم اسلامی را فراهم می‌آورند. ابزارها و دستاوردهای فناورانه‌ای که در تولید، تحلیل و نگهداری متون دینی کاربرد دارند(مانند سیستم‌های دیجیتال‌سازی متون، پایگاه‌های داده تخصصی، نرم‌افزارهای تحلیلی قرآن و حدیث، و سامانه‌های هوشمند استنادیابی) می‌توانند در قالب نمایشگاه‌های موزه‌ای به صورت عملی و ملموس به بازدیدکنندگان، پژوهشگران و دانشجویان معرفی شوند. این نمایش کاربردی فناوری‌ها، درک عمیق‌تر از روش‌های تحقیق نوین در علوم اسلامی را ممکن می‌سازد و پژوهشگران را با امکانات فناورانه‌ای که می‌توانند فرآیند پژوهش دینی را تسهیل کنند، آشنا می‌کند.

از بعد فرهنگی و تمدنی، موزه‌های فناورانه نقش مهمی در ارتقای هویت علمی و اسلامی دارند. با نمایش دستاوردهای تاریخی و معاصر علوم اسلامی در بستر فناوری، این موزه‌ها هم میراث علمی جهان اسلام را معرفی می‌کنند و هم ظرفیت‌های معاصر مسلمانان در تولید دانش و فناوری را به نمایش می‌گذارند. علاوه بر این، موزه‌ها امکان گفتمان‌سازی میان علوم اسلامی و فناوری‌های نوین را فراهم می‌کنند و بازدیدکنندگان را تشویق می‌کنند تا به هم‌افزایی میان علوم تجربی و علوم اسلامی فکر کنند. به این ترتیب، موزه‌های فناورانه نه تنها محلی برای نمایش فناوری هستند، بلکه به عنوان ابزاری آموزشی و فرهنگی برای توسعه علمی و کاربردی علوم اسلامی عمل می‌کنند.

موزه تاریخ علم و فناوری در اسلام

معرفی اجمالی

موزه تاریخ علم و فناوری در اسلام استانبول (İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi) در ۲۵ مه ۲۰۰۸ در ساختمان اصطبل‌های سلطنتی (Has Ahırlar) در پارک گولهانه استانبول افتتاح شد. این موزه به‌عنوان اولین موزه در ترکیه و دومین در جهان پس از موزه مشابه در فرانکفورت، توسط پروفسور فؤاد سزگین، مورخ برجسته علوم اسلامی، بنیان‌گذاری شد. مجموعه‌ای از ۵۸۵ ابزار، مدل و دستگاه‌های علمی از قرون ۹ تا ۱۶ میلادی را به نمایش می‌گذارد که توسط دانشمندان مسلمان در حوزه‌های مختلفی چون نجوم، ریاضیات، فیزیک، شیمی، پزشکی، معماری، جغرافیا و فناوری‌های نظامی طراحی و ساخته شده‌اند. این آثار عمدتاً بر اساس توصیفات و تصاویر موجود در متون تاریخی بازسازی شده‌اند. موزه با مساحتی بالغ بر ۳۵۰۰ متر مربع، فضایی تعاملی و آموزشی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد و به معرفی دستاوردهای علمی تمدن اسلامی در دوران طلایی آن می‌پردازد.

• بازدید از سایت: اینجا
• ویدیو معرفی: اینجا

بخش‌های موزه

موزه شامل ۱۲ بخش اصلی است که هرکدام به یکی از حوزه‌های علمی و فناوری می‌پردازد:

نجوم: نمایش ابزارهایی مانند آسترولاب‌ها، کره‌های سماوی و ابزارهای اندازه‌گیری.

ریاضیات و هندسه: مدل‌هایی از آثار دانشمندانی چون خوارزمی و ابوالوفا.

فیزیک: ابزارهایی برای نمایش اصول فیزیکی.

شیمی و اپتیک: نمونه‌هایی از آزمایشگاه‌های شیمیایی و دستگاه‌های اپتیکی.

پزشکی: ابزارهای جراحی و پزشکی از جمله آثار ابن‌سینا.

مهندسی و مکانیک: مدل‌هایی از اختراعاتی مانند ساعت‌های آبی ابن‌جوزی.

جغرافیا و نقشه‌برداری: نقشه‌ها و ابزارهای جغرافیایی.

معماری و شهرسازی: مدل‌هایی از ساختمان‌ها و سازه‌های معماری.

فناوری جنگ: ابزارهای نظامی و جنگی.

معدن‌شناسی: ابزارهای استخراج و فرآوری مواد معدنی.

دریانوردی و حمل‌ونقل: دستگاه‌ها و ابزارهای مرتبط با دریا و حمل‌ونقل.

سینما و رسانه: اتاق سینما برای نمایش مستندهایی درباره تاریخ علم و فناوری اسلامی.

امکانات و خدمات موزه

راهنمای صوتی و اپلیکیشن موبایل: موزه ارائه‌دهنده راهنمای صوتی به زبان‌های مختلف است که به بازدیدکنندگان کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق‌تری از نمایشگاه‌ها دریافت کنند.

کافه و استراحتگاه: فضای استراحتی برای بازدیدکنندگان فراهم شده است تا پس از بازدید از نمایشگاه‌ها، لحظاتی را برای استراحت و نوشیدنی‌های سبک اختصاص دهند.

فروشگاه هدایا: فروشگاهی در موزه وجود دارد که انواع محصولات مرتبط با علم و فناوری اسلامی، کتاب‌ها و سوغاتی‌های فرهنگی را به فروش می‌رساند.

دسترسی به اینترنت: موزه امکانات Wi-Fi رایگان را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است تا بتوانند اطلاعات بیشتری را در حین بازدید جستجو کنند.

دسترسی برای افراد دارای معلولیت: موزه با رعایت استانداردهای دسترسی، امکاناتی را برای بازدید افراد دارای معلولیت فراهم کرده است.

خدمات آموزشی: برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های علمی برای گروه‌های دانش‌آموزی و دانشجویی برگزار می‌شود تا آگاهی نسل جدید درباره دستاوردهای علمی تمدن اسلامی افزایش یابد.

هدف موزه

موزه آینده دبی

معرفی اجمالی

موزه آینده دبی (Museum of the Future) یک مرکز پیشرفته و تعاملی است که به بررسی آینده فناوری، نوآوری و تأثیر آن بر زندگی انسان می‌پردازد. این موزه با طراحی منحصر به فرد خود، به‌عنوان نمادی از پیشرفت و چشم‌اندازهای آینده در دبی شناخته می‌شود. ساختمان موزه به شکل یک حلقه معلق طراحی شده و نمای آن با خطاطی عربی از اشعار شیخ محمد بن راشد آل مکتوم مزین شده است.

موزه آینده با استفاده از فناوری‌های نوین، تجربیات تعاملی و شبیه‌سازی‌های پیشرفته، بازدیدکنندگان را به سفری به سوی آینده می‌برد. این مرکز به‌عنوان یک نماد از تلاش‌های امارات متحده عربی در جهت پیشرفت علمی و فناوری، جایگاه ویژه‌ای در عرصه فرهنگی و علمی جهان دارد.

• بازدید از سایت: اینجا
• ویدیو معرفی: اینجا

بخش‌های موزه

موزه آینده شامل چندین بخش اصلی است که هرکدام به جنبه‌ای از آینده می‌پردازند:

1. سفر به آینده (Journey to the Future): یک تجربه تعاملی که بازدیدکنندگان را به سال 2071 می‌برد و زندگی در آینده را به تصویر می‌کشد.

2. قهرمانان آینده (Future Heroes): بخشی برای کودکان که از طریق بازی‌های تعاملی، آن‌ها را با مفاهیم علمی و فناوری آشنا می‌کند.

3. آینده انسان (The Human Plus): بررسی مرزهای بین انسان و فناوری، از جمله ارتقاء انسان با استفاده از فناوری‌های نوین.

4. آینده زمین (Sustainability): ارائه راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های زیست‌محیطی و پایداری در آینده.

5. آینده جامعه (The Future of Society): کاوش در نحوه تعامل انسان‌ها در جوامع آینده و تأثیر فناوری بر روابط اجتماعی.

امکانات و خدمات موزه

تجربه‌های واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR): ارائه نمایشگاه‌های تعاملی و شبیه‌سازی‌های پیشرفته که بازدیدکنندگان را در سفر به آینده شریک می‌کند.

نمایش‌های هولوگرافیک: استفاده از فناوری هولوگرام برای ارائه اطلاعات و روایت داستان‌های علمی و نوآوری‌ها به شکل جذاب و زنده.

سالن‌های کنفرانس و همایش مجهز به فناوری‌های نوین: محل برگزاری سمینارها، کارگاه‌ها و رویدادهای تخصصی مرتبط با فناوری و آینده‌پژوهی.

برنامه‌های ویژه و نمایشگاه‌های موقت با محوریت فناوری‌های نوظهور: به‌روزرسانی مستمر محتوا برای جذب مخاطبان تخصصی و عمومی.

دسترسی پیشرفته برای افراد دارای معلولیت با فناوری‌های کمکی: مانند دستگاه‌های شنیداری و راهنمای لمسی.

فضای همکاری و نوآوری (Innovation Hub): محیطی برای استارتاپ‌ها و کارآفرینان جهت توسعه فناوری‌های آینده و شبکه‌سازی علمی.

خدمات شخصی‌سازی تجربه بازدید: از طریق اپلیکیشن موزه که مسیرهای بازدید متناسب با علایق و نیازهای هر بازدیدکننده ارائه می‌کند.

هدف موزه

موزه ملی علوم و فناوری

معرفی اجمالی

موزه ملی علوم و فناوری ایران یکی از مراکز مهم علمی و پژوهشی در کشور است که با هدف معرفی دستاوردهای علمی و فنی ایران در دوران پیش از اسلام تا زمان حال و همچنین نمایش اصول و نظریه‌های علوم روز دنیا فعالیت می‌کند. این موزه زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اداره می‌شود و رویکرد آن، ایجاد فضایی تعاملی و آموزشی برای بازدیدکنندگان، به ویژه کودکان و نوجوانان، است.

ایده تاسیس این موزه به سال ۱۳۵۶ بازمی‌گردد، اما فعالیت رسمی آن در سال ۱۳۸۹ با افتتاح اولین گالری آغاز شد. موزه در سال ۱۳۹۱ به ساختمان قدیمی کتابخانه ملی ایران در خیابان سی تیر منتقل شد. با این حال، در سال‌های اخیر، نمایشگاه‌های اصلی موزه به محل جدید خود در مجموعه فرهنگی گردشگری عباس‌آباد منتقل شده است. ساختمان اداری موزه همچنان در خیابان استاد نجات الهی (سپند) قرار دارد.

• بازدید از سایت: اینجا
• ویدیو معرفی: اینجا

بخش‌های موزه 

موزه علوم و فناوری ایران از چندین گالری و بخش مختلف تشکیل شده که هر کدام به یک شاخه از علم یا فناوری اختصاص دارند. این گالری‌ها به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهند تا با سیر تحول دانش در طول تاریخ و همچنین مفاهیم نوین علمی آشنا شوند.

برخی از گالری‌های موزه عبارتند از:

گالری فناوری بومی: این بخش به معرفی فناوری‌های باستانی و بومی ایران می‌پردازد. در این گالری ماکت‌هایی از ابزارهایی مانند آسیاب بادی، بادگیرها، قنات‌ها و یخچال‌های طبیعی به نمایش گذاشته شده‌اند که نشان‌دهنده هوشمندی ایرانیان در استفاده از منابع و انرژی‌های طبیعی هستند.

گالری از مورس تا موبایل: این گالری سیر تحول وسایل ارتباطی از تلگراف مورس تا تلفن‌های هوشمند امروزی را به نمایش می‌گذارد. در این بخش می‌توانید نمونه‌هایی از اولین دستگاه‌های ضبط صدا و ارتباطات را مشاهده کنید.

گالری نور و اپتیک: در این گالری، بازدیدکنندگان با مفاهیم و پدیده‌های فیزیکی مرتبط با نور و اپتیک آشنا می‌شوند. آزمایش‌هایی مانند آینه‌های بی‌نهایت، هولوگرام، قرص نیوتن و دوربین‌های قدیمی در این بخش وجود دارند.

گالری ابزار جراحی کهن: این بخش به معرفی ابزارهای جراحی در تمدن اسلامی و ایران باستان اختصاص دارد. نمونه‌هایی از ابزارها و طرح‌های برگرفته از کتاب‌های دانشمندانی مانند ابوالقاسم زهراوی به نمایش گذاشته شده است.

گالری ابزارهای نجومی: در این بخش می‌توانید با پیشرفت‌های ایرانیان در علم نجوم و ابزارهای مورد استفاده در این زمینه، مانند اسطرلاب، آشنا شوید.

گالری مرکز علم: این بخش بیشتر به مفاهیم فیزیکی و آزمایش‌های تعاملی اختصاص دارد. در اینجا بازدیدکنندگان می‌توانند با قوانین حرکت، انواع مولدهای انرژی و مفاهیم دیگر فیزیک آشنا شوند.

گالری هسته‌ای: این بخش به تاریخچه اتم و مدل‌های اتمی، قانون هم‌ارزی جرم و انرژی انیشتین، و کاربردهای فناوری هسته‌ای در حوزه‌های مختلف می‌پردازد.

امکانات و خدمات موزه

کتابخانه تخصصی: موزه یک کتابخانه تخصصی دارد که منبعی ارزشمند برای محققان، دانشجویان و علاقه‌مندان به علم و تاریخ فناوری است. این کتابخانه شامل منابع چاپی و الکترونیکی در زمینه‌های مختلفی مثل فیزیک، ریاضی، نجوم، مکانیک، شیمی و تاریخ علم است.

نمایشگاه‌های تعاملی: مهم‌ترین ویژگی موزه، رویکرد تعاملی آن است. بسیاری از دستگاه‌ها و ماکت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بازدیدکنندگان می‌توانند با آنها کار کنند و اصول علمی را به صورت عملی یاد بگیرند.

کارگاه‌های آموزشی: موزه به طور منظم کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی مختلفی برگزار می‌کند که موضوعاتی مانند رباتیک، نجوم و نانوعلم را پوشش می‌دهند. این کارگاه‌ها به ویژه برای دانش‌آموزان بسیار جذاب و مفید هستند.

نمایشگاه‌های سیار: برای ترویج علم و فناوری در سایر شهرها و استان‌ها، موزه نمایشگاه‌های سیار نیز برپا می‌کند تا دسترسی به محتوای علمی را برای عموم مردم فراهم کند.

انتشارات: موزه کتاب‌ها، نشریات و نرم‌افزارهای علمی و ترویجی را منتشر می‌کند که به غنی‌سازی محتوای علمی کشور کمک می‌کند.

رزرو بازدید گروهی: برای مدارس، دانشگاه‌ها و سایر گروه‌ها امکان رزرو بازدید به صورت گروهی فراهم است که معمولاً شامل راهنمای اختصاصی نیز می‌شود.

رویدادهای فرهنگی و علمی: موزه میزبان همایش‌ها، نشست‌های تخصصی علمی و جشنواره‌های ترویج علم است که با هدف ارتقاء دانش عمومی برگزار می‌شوند.

هدف موزه

مقایسه برترین موزه‌ها

برای مشاهده سایر پست های مربوط به راهیاب های جشنواره و نمایشگاه‌های فناوری به اینجا مراجعه کنید.