مدل آموزشی پنج بعدی – راهکارسازی- روش – انواع روش‌های تدریس
انواع روش‌ها
اگر مسأله‌ای بر اساس دستورالعمل تفكّر شبكه‌ای و الگوریتمی‌پیگیری شود و به نتیجه مطلوب برسد ما به یك راه حل برای آن مسأله دست یافته‌ایم. در بسیاری موارد می‌بینیم كه برای انجام كارها و حل مسائل، روش‌ها و راه حل‌های مختلفی وجود دارد. تفاوت این روش‌ها در چیست؟
پاسخ:
نكته، در مرحله پنجم و ششم دستورالعمل تفكر شبكه‌ای نهفته است. فرض بر این است كه راه‌حل‌های مختلف پیشنهاد شده از جهت تشخیص نیاز و هدف و عناصر مرتبط با موضوع و نوع ارتباطات درست عمل كرده‌اند، بنابراین فرق آنها در ارزیابی ارتباطات و تشخیص بهترین ارتباط است. یعنی محاسبه : كمترین هزینه و زحمت + بیشترین عمق و تأثیر= بهترین روش ؛ البته تفاوت روش‌ها به سبب نقصِ در مراحل قبلی نیز بسیار است (یعنی یا نیاز كاملا تشخیص داده نشده است یا هدف بطور صحیح انتخاب نشده است یا عناصر مربوط به موضوع جامعیت و مانعیت ندارند و یا نوع ارتباط درست دیده نشده است ).
یك روش شفاف و كامل، قابل تكرار است. یعنی می‌توان با تامین شرایط آن و پیگیری مراحل آن، بارها و بارها به‌كار برد و اینطور نیست كه فقط یك بار نتیجه بدهد و بار دیگر عقیم بماند. اگر روشی یك بار با موفقیت انجام شود ولی در مرتبه بعد به نتیجه نرسد، مشخص می‌شود كه خصوصیات و عناصری غیر از آنچه در ابتدا تشخیص داده بودیم در كار است كه ما آنها را در دستورالعمل روشی خود ندیده‌ایم و باید تجدید نظر كنیم.
انواع روش تدریس
می‌خواهیم علم‌آموزان به یادگیری با عمقِ “قضاوت و ارزیابی” برسند و بتوانند مسیر كمال خود را تشخیص دهند و مهارت‌های لازم برای حركت در آن را به‌دست آورند و آینده خود را بسازند (نمی‌خواهیم فقط بدانند، بلكه عمل هم بكنند. نمی‌خواهیم فقط در محیط آموزش عمل كننده باشند، بلكه در محیط زندگی ظاهری و باطنی هم عامل باشند. نمی‌خواهیم فقط برای چند صباحی اهل نظر و عمل باشند، بلكه برای تمام عمر و برای نسل‌های بعد، هم اهل نظر و عمل باشند. فراتر از شناخت، فراتر از ظاهر، فراتر از زمان و مكان، متصل به عمق هستی در محور ابدیت.) چه روشی را به كار ببریم كه به هدف‌های فوق نائل شویم؟
فهرست زیر روش‌هایی است كه برای تدریس استفاده می‌شود. به نظر شما كدامیك از آنها واقعا یك روش برای یادگیری(توانایی تبدیل اطلاعات به عمل) است؟
|
شماره |
روش |
توضیح اجمالی |
|
1 |
روخوانی متن درس |
استاد از روی كتاب می‌خواند و هر جا به نظرش توضیح لازم داشت ترجمه می‌كند یا شرح می‌دهد و گاهی نیز چیزی می‌نویسد و سوالی را پاسخ می‌دهد. |
|
2 |
سخنرانی |
استاد تمام مطالب درس را مانند یك سخنرانی توضیح می‌دهد و در انتهای سخنرانی یا در مقاطعی از آن به پاسخ سوالات می‌پردازد. |
|
3 |
نوشتن روی تخته |
استاد مطالبی را كه به نظرش لازم است روی تخته می‌نویسد و توضیحاتی پیرامون نوشته خود می‌دهد. سوالات را پاسخ می‌دهد و گاهی قسمتی از كتاب را نیز می‌خواند. |
|
4 |
جزوه نویسی |
استاد مطالب را به‌صورتِ املاء بیان می‌كند و شاگردان می‌نویسند. |
|
5 |
مطالعه (فردی یا گروهی) |
استاد موضوعاتی و منابعی را معین می‌كند و شاگردان را موظف می‌كند كه آنها را مطالعه كنند و سپس در كلاس به سوالات پاسخ می‌دهد و توضیحاتی پیرامون موضوعات مطرح شده بیان می‌كند. |
|
6 |
تحقیق (فردی یا گروهی) |
استاد موضوعی را معین می‌كند و از شاگردان می‌خواهد تا مطالبی را درباره آن به‌دست آورند با آزمایش و تجربه كنند و نتایج را به صورت مقاله بنویسند و در كلاس عرضه كنند. استاد ضمن بررسی مقالات توضیحاتی را ارائه می‌كند. |
|
7 |
مباحثه و نقد (فردی یا گروهی) |
استاد مسأله‌ای را با پاسخش مطرح می‌كند و نظر شاگردان را می‌طلبد و نظر افراد یا گروه‌ها را نقد و بررسی می‌كند یا در معرض نقد و بررسی دیگر شاگردان می‌گذارد. |
|
8 |
حل مسأله |
استاد مسأله‌ای را مطرح می‌كند و پاسخ آن را از شاگردان می‌طلبد و پاسخ‌های آنها را نقد و بررسی می‌كند یا در معرض نقد و بررسی دیگر شاگردان قرارمی‌دهد. و در نهایت یك یا چند پاسخ صحیح را نتیجه می‌گیرد. |
|
9 |
خلاّق |
استاد موضوعی را به میان می‌كشد و از شاگردان می‌خواهد تا هر چه در مورد آن به نظرشان می‌رسد بیان كنند (نه اینكه به منابع مراجعه كنند بلكه سعی كنند خود تولید كنند) و نظریه بدهند. استاد آنها را در تولید نظریات راهنمایی می‌كند. |
|
10 |
كارگاهی |
استاد موضوع یا مسأله‌ای را مطرح می‌كند و از شاگردان می‌خواهد تا هر چه در مورد آن به نظرشان می‌رسد به صورت فردی بنویسند، سپس با یكدیگر بحث كنند، سپس منابع مربوط به آن را بیابند و یافته‌های خود را با آنها مقایسه كنند و اصلاح یا تكمیل نمایند و آثار عملی نظر خود را جستجو كنند و بنویسند، سپس نظرات گروهی را در كلاس مطرح كنند تا نقد و بررسی شود. |
در یادداشت بعدی، بهترین روش را از میان روش‌های نامبرده اتخاذ می‌کنیم و در رابطه با آن توضیحات مبسوطی بیان خواهیم کرد.