گزیده ویدئویی از سخنان استاد ابوالقاسم علیدوست (عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ،گروه فقه و حقوق) با موضوع احساس نیاز در تدوین درختواره علوم اسلامی در دومین هم‌اندیشی اصحاب علوم اسلامی با عنوان «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی» تقدیم نگاهتان می‌شود.
1.اهمیت احساس نیاز در تدوین درختواره
- “تدوین درختواره علوم اسلامی باید پاسخگوی نیازهای واقعی حوزه‌های علمیه باشد، نیازهایی که هنوز به گفتمان تبدیل نشده‌اند.”
- مثال: مدیر آن مدرسه می‌گوید طلاب در سطوح عالی، علوم انسانی اسلامی را یاد می‌گیرند، اما در درس‌های خارج (به‌ویژه کلاس‌های شلوغ) این آموزه‌ها را نادیده می‌گیرند، مسخره می‌کنند و به روش‌های قدیمی بازمی‌گردند.
- باید بخشی مجزا برای بررسی و لحاظ کردن “احساس نیاز” در تدوین درختواره در نظر گرفته شود.
2.لزوم مهارشدن در مباحث و رشته‌های تخصصی
- نسبت به “مهار نشدنی” بودن برخی از رشته‌های تخصصی و درس‌های جدید مانند “فقه معاصر” ابراز نگرانی می‌شود.
- تنوع بیش از حد و بدون ضابطه در عناوین دروس خارج، حتی در موضوعاتی که ایشان تصور نمی‌کردند، افزوده اند.
- اساتید بر لزوم مهارکردن این مباحث با رأی علمی و درختواره‌ای منسجم تأکید می‌کنند تا از ابتذال و بی‌ضابطگی جلوگیری شود.
3.اهمیت توجه به مباحث زیربنایی
- بررسی ما نشان می‌دهد گفتمان توانمندسازی علوم اسلامی، غفلتی آشکار از مباحث زیربنایی دارد.
- به طور مشخص به بحث “گستره شریعت” به عنوان یک مبحث فاخر و تعیین کننده دایره علوم اسلامی اشاره می‌شود که در این گفتگوها به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است، حتی در حد عنوان.
4.ضرورت وجود نظم منطقی در تدوین درختواره
- محتوای خلاصه جلسه اسفند ۱۴۰۱ اشاره می‌شود که در آن عناوینی زیبا و شکیل مانند “شبکه نیازها” و “اقتضاعات زیستی بشریت” ذکر شده است.
- با این حال، فقدان “نظم منطقی” و برنامه مشخص در پشت این عناوین را مورد انتقاد است.
- مثال‌هایی از صفات و ویژگی‌های مطلوب (پرنشاط، پاک دامن، وطنست و غیره) ذکر می‌شود و این سوال مطرح می‌شود که آیا نظم و ارتباط منطقی بین این موارد وجود دارد.
5.هشدار نسبت به آسیب‌های احتمالی طرح درختواره
- ضمن اینکه برخی از بزرگان، طرح درختواره و رشته‌های علمی را به عنوان یک ظرفیت بزرگ می‌دانند، نقل قول می‌کنند که یکی از آقایان آن را تهدیدی برای نابودی حوزه علمیه دانسته است.
- بنظرم کنار فواید این طرح، نگرانی‌هایی نیز در میان برخی از افراد وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
6.نکته آخر
- ممکن است مطالب قدری خارج از بحث اصلی جلسه باشد، اما به دلیل اهمیت موضوع و احتمال عدم حضورم در جلسات بعدی، این نکات را مطرح می‌کنم.
- ازدست‌اندرکاران می‌خواهم که نکاتی را که مطرح کرده‌ام (به ویژه توجه به “احساس نیاز”) در دستور کار خود قرار دهند.
7.خلاصه
استاد علیدوست به عنوان یک فرد مطلع و دغدغه‌مند نسبت به طرح تدوین درختواره علوم اسلامی را نشان می‌دهد. استاد علیدوست ضمن قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته، بر اهمیت توجه به ابعاد مختلف این طرح، از جمله نیازهای واقعی حوزه‌های علمیه، لزوم داشتن نظم و انسجام منطقی، مهار کردن رشد بی‌ضابطه رشته‌های تخصصی و توجه به مباحث زیربنایی تأکید می‌کنند. هشدارهای ایشان نسبت به آسیب‌های احتمالی این طرح نیز نشان از اهمیت دقت و جامع‌نگری در مراحل تدوین و اجرای آن دارد.
