گزیده ویدئویی از سخنان استاد رضا اکبری عضو گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق (عليه السلام) در دومین هم‌اندیشی اصحاب علوم اسلامی با عنوان «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی»
ایده‌های اصلی استاد رضا اکبری
1. تمرکز بر حکمرانی اجتماعی ملی
به نظر دکتر رضا اکبری، ساختار فعلی “درختواره علوم” بیشتر بر رشته‌هایی با نگاه “حکمرانی اجتماعی” متمرکز است. او بیان می‌کند: «وقتی محتوای این عناوین رو من مشاهده می‌کنم احساس اصلیم اینه که غیر از چند تا رشته اولیه که اون بالا نوشته شده همون چیزایی که قبلاًم بود قرآن حدیث فقه و اصول کلام ادیان بقیه بیشتر با نگاه حکمرانی اجتماعی نوشته شده و عناوینی مثل روانشناسی، علوم سیاسی، اقتصاد، علوم اجتماعی اینا خیلی پررنگ شدن. گویی قراره افرادی که در حوزه‌ها تربیت میشن بیان مسئولیت‌هایی رو به عهده بگیرن در عرصه‌های مدیریت، در عرصه‌های علوم اجتماعی، در عرصه اقتصاد و این اتفاقیست که الانم ما داریم می‌بینیم.» او این رویکرد را “حکمرانی اجتماعی ملی” توصیف می‌کند.
2. نگاه فردی و خانوادگی
اگرچه استاد اکبری اذعان دارد که تلاش‌هایی در زمینه روانشناسی و تعلیم و تربیت صورت گرفته، اما معتقد است که جنبه‌های فردی و خانوادگی در این علوم به اندازه کافی دیده نشده است. او می‌گوید: «بله. من نگاه کردم دیدم مثلاً در عرصه روانشناسی در عرصه واسه تعلیم و تربیت تلاش شده یه مقداری اون جنبه‌های فردی و جنبه‌های خانوادگی دیده بشه ولی خیلی کمرنگ هست.»
3. جایگاه کمرنگ بانوان
یکی دیگر از انتقادات جدی ایشان، جایگاه بسیار کمرنگ بانوان در این درختواره است. او اظهار می‌دارد: «نکته دومی که به ذهنم می‌رسه و اینکه نشون میده ما حتی اگر بخوایم به این درختواره به عنوان درختواره رشته‌ای نگاه بکنیم این هست که جایگاه خانم‌ها در اینجا بسیار کمرنگ هست. یعنی ما اگر به نقش‌هایی که چه به صورت سنتی و چه به صورت مدرن داره برای خانم‌ها در نظر گرفته میشه احساس هست که جایگاهی که بر اون‌ها دیده شده بسیار کم هست و به نظر می‌رسه ما از این جهت نیازمند به ایده‌های جدیدتری در این عرصه هستیم.»
4. لزوم توجه به زبان‌های خارجی
وی معتقد است که تمرکز صرف بر زبان و ادبیات عربی برای حوزه‌های علمیه کافی نیست. او بر ضرورت سرمایه‌گذاری بر زبان‌های دیگر تاکید دارد، از جمله:
زبان‌های سامی: برای شناخت عمیق‌تر منابع اصیل اسلامی. او می‌پرسد: «اگر تو حوزه‌های علمیه در این زمینه کار نشه کجا باید کار بشه؟»
زبان‌های لاتین و یونانی: برای مطالعات بین‌المللی. به عنوان مثال در سمینارهای اروپایی و آمریکایی، به آموزش زبان‌های ادیان خود و زبان عربی توجه می‌شود و حتی برخی به عربی شعر می‌گویند.
زبان انگلیسی و سایر زبان‌ها: برای تبلیغ و ارتباطات بین‌المللی.
5. ضعف در بعد بین‌المللی علوم
به اعتقاد ایشان این سند بیشتر با نگاه ملی تدوین شده و بعد بین‌المللی و تعامل با دیگر مراکز علمی جهان در آن کمرنگ است. او تصریح می‌کند: «با نگاه حکمرانی اجتماعی ملی نوشته شده. یعنی از یه منظر دیگه حکمرانی اجتماعی ملی هست و اون بعد بین‌الملل احساس میشه که در اینجا کمتر دیده میشه».
6. تفاوت بین “درختواره رشته‌ها” و “درختواره علوم”
او معتقد است که تدوین‌کنندگان، این ساختار را بیشتر به عنوان فهرستی از رشته‌های موجود در حوزه‌ها در نظر گرفته شده است. ایشان بر این باور است که این ساختار نقشه‌ای جامع برای آشنایی با تمامی علوم مورد نیاز نیست. او می‌گوید: «احساس من این هست که خود دوستان این رو به عنوان درختواره رشته‌ها نوشتن و نه به عنوان درختواره‌ای برای آشنایی با علومی که در حوزه‌های علمیه می‌تونه مورد توجه قرار بگیره».
7. لزوم توجه به ابعاد مختلف
در نهایت، استاد اکبری بر این باور است که برای تقویت “درختواره علوم”، باید از منظر ابعاد مختلف علمی، فردی، خانوادگی، ملی و بین‌المللی به آن توجه شده و تقویت شود.
جمع‌بندی دیدگاه استاد اکبری
ایشان ضمن اشاره به تلاش‌های صورت گرفته در تدوین “درختواره علوم” حوزه‌های علمیه، انتقادات مهمی را مطرح می‌کند. او معتقد است که این ساختار بیشتر بر نیازهای حکمرانی اجتماعی ملی تمرکز دارد و به جنبه‌های فردی و خانوادگی علوم انسانی، جایگاه بانوان و اهمیت زبان‌های خارجی و مطالعات بین‌المللی توجه کافی نشده است. او پیشنهاد می‌کند که این درختواره باید با نگاهی جامع‌تر و با در نظر گرفتن ابعاد مختلف علمی و نیازهای گوناگون توسعه یابد و به عنوان راهنمایی برای آشنایی با طیف وسیعی از علوم مورد نیاز در حوزه‌های علمیه عمل کند، نه صرفاً فهرستی از رشته‌های موجود.
